پاسخی به شبهات پایان صفر

پاسخی به شبهات پایان صفر

آیا مژده‌ی پایان صفر به حضرت رسول اکرم(ص) و دق‌الباب مساجد؛ دلیل روائی دارد؟

همزمان با پایان یافتن ماه صفر و حلول ماه ربیع الاول، شاهد رواج یک باور غلط هستیم که بیشتر در شرایط کنونی از طریق پیامک، یا شبکه‌های مجازی منتشر می‌شود، با این مضمون که پیامبر صلی الله علیه و آله فرموده است:

«هرکس خروج از ماه صفر را به من اطلاع دهد، اهل بهشت است»!

به همین خاطر برخی افراد در اولین شب ماه ربیع‌الاول بر درب مساجد حاضر شده تا به نوعی پایان ماه صفر را اعلام کنند!

این باور غلط که به صورت بشارت بهشت از قول پیامبر صلی الله علیه و آله در راستای خوشنودی ایشان از پایان یافتن ماه صفر و آغاز ماه ربیع‌الاول صورت می‌گیرد، متأسفانه باعث شده اصل و شأن حدیث، مورد غفلت قرار گرفته و مفهوم آن وارونه جلوه داده شود.

♦️لذا یکی از خرافات و شایعاتی که در پایان ماه صفر در برخی نقاط کشورمان رونق گرفته، «مژده‌ی پایان صفر به حضرت رسول اکرم(ص)» و«دق‌الباب کردن ۷ مسجد» و «روشن کردن شمع پشت در ۷ مسجد» بعد از نماز مغرب آخرین شب صفر و قبل از اولین اذان صبح ماه ربیع‌الاول است که عده‌ای ناآگاه، این عبارت روائی «فَمَنْ بَشَّرَنِی بِخُرُوجِ آذَارَ فَلَهُ الْجَنَّة» را مستمسک عمل خرافی خود گرفته‌اند در حالی‌که اگر این روایت، صحیح هم باشد لکن معنا و دلالت آن، مطلب دیگری را افاده می‌کند.

♦️هدف از روایت، تضمین یا بشارت بر بهشت در مقابل خبر خروج از ماه نیست. بلکه این گفت‌وگو، نشانه‌ای برای معرفی شخصیت صحابی ارجمند رسول‌خدا(ص)، ابوذر غفاری است.

اما اصل واقعه و حدیث چیست؟

این روایت در شأن یکی از بهترین صحابه پیامبر ابوذر غفاری است که به دلیل رواج آن باور غلط، محور حدیث به کلی فراموش شده است.

*این حدیث در باب «معنى قول‌النبی من‏ بشرنی‏ بخروج‏ آذار فله الجنة» از کتاب معانی‌الاخبار (النص / ۲۰۴) و همچنین کتاب علل‌الشرایع مرحوم شیخ صدوق (ج ۱ / ص۱۷۵) و در روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه اثر مرحوم محمدتقی مجلسی (ج۱۳ / ص۳) اینطور بیان شده است:

«از ابن عباس نقل شده که گفت روزی پیامبر (ص) به همراه تعدادی از اصحاب‌شان در مسجد قبا نشسته بودند، رسول خدا(ص) فرمود: اولین کسی که الان بر شما وارد می‌شود، مردی از اهالی بهشت است، [مردم عوام گمان کردند که این ورود به مسجد سبب بهشتی شدن است، لذا] برخی از اصحاب تا این سخن را شنیدند، برخاسته و از مسجد خارج شدند، تا دوباره وارد شده و اولین کسی باشند که بهشت بر او واجب می‌شود، پیامبر(ص) متوجه شده، و به بقیه اصحاب که نزد ایشان بودند، فرمودند: اکنون جماعتی در حال سبقت گرفتن از یکدیگر، بر شما وارد می‌شوند، (ولی از میان آنها) کسی که پایان یافتن ماه آذار (نام یکی از ماه‌های رومی معادل ماه خرداد و در آن زمان معادل ماه صفر) را بر من بشارت بدهد، اهل بهشت است، آن جماعت برگشتند و وارد شدند و ابوذر رضی الله عنه نیز همراه‌شان بود، پیامبر به آنها فرمود: ما در کدام‌ یک از ماه‌های رومی هستیم؟ ابوذر گفت: یا رسول الله! ماه آذار به پایان رسیده است. پیامبر فرمود: ای اباذر! من این مسأله را می‌دانستم ولی دوست داشتم قوم من بدانند که تو مردی از اهالی بهشتی، و چطور این‌گونه نباشد، در حالی که تو بعد از من به دلیل محبتت به اهل بیتم، از حرم من طرد(تبعید) می‌شوی، تنها زندگی می‌کنی و تنها می‌میری، و قومی که امر کفن و دفن تو را انجام می‌دهند، به واسطه‌ی تو خوشبخت می‌شوند، آنها دوستان من در بهشتی هستند که به پرهیزگاران وعده داده شده است.»

📚علل‌الشرایع شیخ صدوق (ج ۱/ص ۱۷۵)

🔴چنانچه ملاحظه کردید، این روایت در مقام بیان جایگاه و منزلت این صحابی خستگی‌ناپذیر است و خبردادن از پایان یک ماه فقط نشانه‌ای است تا دیگران بفهمند او اهل بهشت است، نه به سبب یک بشارت ساده، بلکه به خاطر ایستادگی بر مودت اهل‌ بیت پیامبر(ص) و موضوع اصلاً ماه صفر نبوده، بلکه ماه رومی آذار بوده است.

♦️همچنین در «مفاتیح‌الجنان» شیخ عباس قمی، آداب خاصی برای پایان ماه صفر ذکر نشده و تنها به ذکر اعمال شب اول ماه بسنده شده است.

♦️اکنون که با رشد شبکه‌های اجتماعی هم این باور در فضای مجازی به شدت افزایش پیدا کرده است، بر اهل ولاء فرض است که بدعت آشکار را به سمع و نظر همگان برسانند.

*دق‌الباب مساجد:

♦️این خرافه، از خرافه‌ی مژده پایان صفر، بی‌سندتر و بی‌منطق‌تر است و به همین دلیل شاهدیم که بیشتر بازیچه و دستآویز کسانی شده است که حتی برای حضور در مقابل مساجد تقیّدی نداشته و شئون مسجد را نیز رعایت نمی‌کنند. حتی دیده شده که دختر و پسر نامحرم، در کنار هم و با بدحجابی کامل، نصف شب، مقابل مساجد می‌ایستند که مثلاً دق‌الباب کرده و مژده دهند و در عین‌حال که در همان حالت نیز غرق در گناه هستند، وارد بهشت شوند!

♦️این رفتارها که بیشتر تقلید از فرهنگ و رسوم کلیسایی می‌باشد، نه تنها در اسلام و بالتبع عقلانیت جایی ندارد و خرافه است، بلکه موجب وهن (اهانت) اسلام نیز می‌شود و به همین دلیل شاهد ترویج آن از سوی کسانی هستیم که گرایش و تقید خاصی هم به اسلام ندارند. لذا مردم مسلمان، مسئولین مساجد و هم چنین دوایر ذیربط باید به شدت این‌گونه خرافات را تکذیب کرده و اجازه انجام و رواجش را ندهند. چنان‌چه مقام معظم رهبری در پاسخ استفتایی در مورد دق‌الباب مساجد، ضمن نهی، امر به جلوگیری از آنان نمودند:

🔲«عمل فوق‌الاشاره مستند روایی ندارد و شیوه قابل تأیید نیست، اگر چه اصل اذکار و ادعیه و طلب حاجات از خداوند متعال عمل پسندیده است، لیکن اشکال در شیوه عمل به نحو یاد شده است. آقایان علماء اعلام – دامت افاضاتهم – و مؤمنین – ایدهم الله تعالی – با پند و اندرز و موعظه و نصیحت از رواج چنین رفتارهایی که چه بسا ممکن است منتهی به وهن مذهب شود، جلوگیری کنند»