نگاهی به آسیب‌های فضای مجازی در نشست فرهنگی «کودک، خانه، مدرسه»

علنی/خراسان رضوی پنجمین نشست از سلسله نشست‌های فرهنگی و اجتماعی نیشابور با عنوان «کودک، خانه، مدرسه» با پرداختن به موضوعاتی از جمله آسیب‌های فضای مجازی، اضطراب‌ها و دغدغه‌های والدین و دانش‌آموزان نسبت به نحوه شروع سال تحصیلی، و راهکارهای رویارویی با این آسیب‌ها و اضطراب‌ها به همت جهاد دانشگاهی نیشابور برگزار شد.
محبوبه ثابت ایمانی دکترای روانشناسی تربیتی، مدرس دانشگاه و متخصص روانشناسی کودک، نوجوان و خانواده در این نشست که شب گذشته در محل سالن همایش‌های جهاد دانشگاهی نیشابور و به صورت لایو از صفحه اینستاگرام جهاد دانشگاهی و همچنین از طریق لینک پیام‌رسان سامانه شاد کانال آموزش و پرورش نیشابور و زبرخان برگزار شد، گفت: با نزدیک شدن به سال تحصیلی جدید این دغدغه برای بسیاری از والدین وجود دارد که نحوه آموزش در سال جدید به چه شکل خواهد بود و شرایط موجود و دور بودن دانش‌آموزان از فضای کلاس درس حضوری، نگرانی‌ها و اضطراب‌هایی را برای خانواده‌ها و دانش‌آموزان به همراه داشته و دارد.
وی اظهارکرد: بسیاری از والدینی که به ما مراجعه می‌کنند و یا تماس می‌گیرند، دغدغه آن‌ها شروع سال تحصیلی است؛ اینکه آموزش در سال جدید به چه نحوی خواهد بود و اکثرا نگران مجازی شدن کلاس‌های درس هستند؛ چراکه سال قبل نیز به دلیل شیوع بیماری کرونا، کلاس‌های درس مجازی بود و باوجود تلاش‌های مضاعف معلمان، اما بعضا آموزش بازدهی لازم را نداشت و پایه درسی بعضی از دانش‌آموزان ضعیف شد که همین امر باعث ایجاد اضطراب بین معلمان و والدین شده‌ است.
والدین باید قبل از شروع سال تحصیلی نسبت به شناسایی و رفع بحران‌ها و اظطراب‌های دانش‌آموزان اقدام کنند
این روانشناس تربیتی اظهار کرد: برگزاری کلاس‌های درس به صورت مجازی کار والدین را هم دوچندان کرده‌ است؛ چراکه باید ساعت‌ها دانش‌آموز را به خصوص در پایه‌های پایین، چه در بحث آموزش و چه انجام تکالیف، همراهی کنند؛ معلمان هم مجبورند علاوه بر ساعت‌ها تدریس، ساعت‌های زیادی هم برای پاسخگویی به دانش‌اموزان آنلاین باشند، بنابراین هم والدین و هم معلمان تحت فشار هستند و این فشار باعث اضطراب شده، از طرفی دو سال کلاس‌های درس به صورت مجازی برگزار شده و بچه‌ها در خانه ماندند و مدرسه نرفتند و حال اگر کلاس‌ها حضوری شود بعضی دانش‌آموزان و به خصوص پایه‌های اول و دوم در این مدت دچار اضطراب جدایی شده‌اند و ممکن است به راحتی با شرایط کنار نیایند.
وی تأکید کرد: قبل از شروع سال تحصیلی بسیاری از اضطراب‌ها و بحران‌های دانش‌آموزان را باید حل کرد؛ چراکه آغاز مدرسه برای دانش‌آموزان خود یک بحران است و اگر مسائل و مشکلات دیگری از جمله مشکل یادگیری و یا اضطراب جدایی هم به این بحران اضافه شود کار بسیار سخت خواهد شد، بنابراین باید به والدین و دانش‌آموزان کمک کنیم که این بحران‌ها و اظطراب‌ها را شناسایی کرده و قبل از شروع سال تحصیلی نسبت به رفع آن اقدام کنند.
بسیاری از اضطراب‌های دانش‌آموزان از اضطراب خود والدین نشأت می‌گیرد
این مدرس دانشگاه یکی از مهمترین دلایل اضطراب دانش‌آموزان را اضطراب خود والدین دانست و توضیح داد: بسیاری از اضطراب‌های دانش‌آموزان از اضطراب خود والدین نشأت می‌گیرد، به خصوص والدین کمال‌گرا که همیشه انتظار دارند فرزندشان بالاترین باشد و در شرایط حاضر چون نمی‌توانند این  شرایط ایده‌آل بودن را ایجاد کنند بنابراین این فشار و اضطراب را به فرزندانشان منتقل می‌کنند.
وی ادامه داد: یکی از مشکلات دیگر این است که در شرایط کنونی چون رفت‌وآمدها بسیار کم شده‌ است، دانش‌آموزان به والدین بسیار وابسته شده‌اند و والدین نیز هنگام جدایی فرزندانشان به عنوان مثال برای حضور در مدرسه، همیشه این نگرانی و دغدغه را دارند که نکند فرزندم بهداشت را رعایت نکند یا نکند ماسکش را دربیاورد و… که تمامی این اضطراب‌ها همه و همه به دانش‌آموز نیز منتقل می‌شود و دانش‌آموز فکر می‌کند که هر لحظه ممکن است آسیب ببیند.
ثابت ایمانی در رابطه با راهکارهای مواجهه با این اضطراب‌ها نیز گفت: والدین باید سعی کنند فرزندانشان را به عنوان افراد توانمند بپذیرند و وقتی فرزندشان وارد یک پایه تحصیلی می‌شود قبول کنند که دانش‌آموز توانایی‌های لازم برای آن پایه تحصیلی را دارد.
وی افزود: والدین با مداخلات اشتباه باعث احساس ناتوانی در فرزند شده و اضطراب را به او منتقل می‌کنند؛ والدین باید خود را کنار بکشند و از حاشیه بر امور دانش‌آموز نظارت داشته باشند و از این طریق کمک کنند توانایی فرزندان بالا برود.
این روانشناس تأکید کرد: وقتی دانش‌آموز قرار است به مدرسه برود مدام نگویید مواظب باش و یا وقتی از مدرسه برمی‌گردد هی نپرسید چه خبر و چه کار کردی بلکه به او آرامش بدهید، توانمندش کنید و بگذارید مهارت‌های فردی را یاد بگیرد، بنابراین لازم است به عنوان والدین آگاهی و توانمندی‌هایمان را بالا ببریم.
عدم تمرکز و عدم دقت از مشکلات شایع امروز است
این مدرس دانشگاه، یکی از مهمترین مشکلات شایع امروز را مشکل عدم تمرکز و عدم دقت برشمرد و در این زمینه گفت: متأسفانه امروزه، مشکل تمرکز و عدم دقت نه تنها در بین دانش‌آموزان بلکه در بین بزرگسالان بسیار شایع شده‌ است.
وی افزود: وقتی بچه‌ها زیاد تلویزیون می‌بینند یا زیاد از فضای مجازی استفاده می‌کنند چون عوامل محرک در این فضاها زیاد است بنابراین تفکر بچه‌ها کمتر می‌شود و به دنبال آن تمرکز کمتر شده و حاشیه‌ها زیادتر می‌شود و زمانی که بچه‌ها می‌خواهند کتابی را بخوانند یا تکالیفشان را بنویسند چون برخلاف فضای مجازی، آن محرک‌ها در کتاب نیست بنابراین کتاب برایشان جذابیتی ندارد و جذب آن نمی‌شوند.
وی ادامه داد: توجیه بسیاری از والدین این است که در شرایط موجود بچه‌ها نه تفریحی دارند و نه از خانه بیرون می‌روند و مجبورند ساعات زیادی را پای تلویزیون یا در فضای مجازی سپری کنند که این توجیه درستی نیست؛ چراکه وقت‌گذرانی بیش از حد در فضای مجازی و یا پای تلویزیون باعث آسیب به مغز بچه‌ها شده و تمرکز را پایین می‌آورد و نتیجه عدم تمرکز نیز مشکلات یادگیری است که هزینه‌های زیادی را به خانواده‌ها تحمیل می‌کند
ثابت ایمانی گفت: اگر درست برخورد کنیم و زمان استفاده بچه‌ها از تلویزیون و فضای مجازی را به خوبی مدیریت کنیم بسیاری از مشکلات تمرکز و یادگیری حل و هزینه‌های تحمیلی ناشی از آن کم خواهد شد.
وی یادآور شد: باید به فرزندان مسئولیت‌پذیری را آموزش دهیم نه اینکه به عنوان والدین تمامی کارهای آنها را انجام دهیم. وقتی والدین تمامی کارهای دانش‌آموز را انجام دهد دانش‌آموز فکر می‌کند این از وظایف والدین است و این باعث می‌شود تکالیفش را با لذت انجام ندهد یا صرفا به عنوان رفع تکلیف انجام دهد پس والدین باید مسئولیت بسیاری از مسائل آموزش را به خود دانش‌آموز واگذار کنند.
خانواده باید زمینه فعالیت‌های چند جانبه را برای دانش‌آموز فراهم کند
حسین مقصودی، کارشناس ارشد روانشناسی و مدرس مهارت‌های زندگی کودک و نوجوان نیز در این نشست در رابطه با چگونگی آماده کردن دانش‌آموزان برای شروع سال تحصیلی جدید گفت: زمانی که مدارس حضوری بود تابستان فرصت مناسبی بود برای جبران ضعف‌های آموزشی و یا استفاده از این فرصت برای حضور در کلاس‌های ورزشی هنری و… و این باعث می‌شد که دانش‌آموزان در طول تابستان که در واقع زمینه‌ساز شروع سال تحصیلی جدید بود مهارت‌های زیادی کسب کنند و با یک آمادگی همه‌ جانبه سال تحصیلی را شروع کنند.
مقصودی اظهار کرد: در حال حاضر شرایط فرق می‌کند و شرایط برای فراگیری بسیاری از مهارت‌ها فراهم نیست و نمی‌توان دانش‌آموز را به فعالیت‌های صرف آموزشی محدود کرد؛ چراکه مهارت‌های بدنی با بالابردن اعتماد به نفس دانش‌آموزان، تأثیر مستقیمی بر مسائل آموزشی دارد، بنابراین لازم است والدین در کنار وظیفه اصلی خود که ایجاد کانون گرم سرشار از مهر و محبت برای فرزندانشان است یک محیط همه‌ جانبه مهیا کنند و از خلاقیت خود استفاده کرده و برنامه‌هایی در قالب طبیعت‌ گردی، فعالیت‌های ورزشی، فعالیت‌های آموزشی از طریق کتاب خواندن، فیلم دیدن و… را برای دانش‌آموزان فراهم کنند تا آمادگی دانش‌آموزان برای شروع سال تحصیلی افت پیدا نکند و همچون گذشته با آمادگی همه‌ جانبه سال تحصیلی را آغاز کنند.
الگوی استفاده از فضای مجازی والدین هستند
وی در رابطه با نحوه مدیریت استفاده از فضای مجازی توسط دانش‌آموزان عنوان کرد: بدون شک الگوی استفاده از فضای مجازی والدین هستند و سبک زندگی یک خانواده تعیین‌ کننده این است که فرزندان چطور از این فضا استفاده کنند.
این مدرس مهارت‌های زندگی کودک و نوجوان افزود: وقتی من به عنوان پدر یا مادر همراه فرزندم باشم و تمام برنامه‌هایی که به لحاظ آموزشی و یا مسائل فرهنگی می‌خواهد استفاده کند من هم پا به پایش همراه باشم، آن‌ها هم ناچار هستند که به قوانین و قواعدی که من احترام می‌گذارم پایبند باشند، همچنین لازم است والدین نسبت به نرم‌افزارها و فضاهایی آموزشی مجازی که از سوی مدرسه و معلم معرفی می‌شود آگاهی لازم داشته‌ باشند تا بتوانند در نحوه استفاده صحیح از آن بدون اینکه به دانش‌آموز اضطرابی وارد کنند کمک کنند.
وی تصریح کرد: یکی از فاکتورهای اصلی که اصالت یک خانواده را می‌تواند ثابت کند قانون‌پذیری و نظم‌پذیری یک خانواده است که می‌تواند الگوی خوبی برای فرزندان باشد؛ چراکه وقتی ما به عنوان والدین زندگی هدفمند و قانون‌مندی داشته‌ باشیم فرزندان ما هم این سبک زندگی را یاد می‌گیرند.
یکی از آسیب‌های جدی فضای مجازی، تأثیر بر نحوه صحبت کردن فرزندان است
مقصودی خاطرنشان کرد: متأسفانه یکی از آسیب‌های جدی در رابطه با استفاده از فضای مجازی که اخیرا خیلی رایج شده‌ است تأثیر این ارتباطات مجازی بر نحوه صحبت کردن و کلماتی است که بچه‌ها استفاده می‌کنند به طوری که گاها مشاهده می‌شود بچه‌ها در سن پایین از کلمات و جملات زشتی استفاده می‌کنند که به دلیل استفاده مکرر و ناخودآگاه قبح این کلمات ریخته شده و این طرز صحبت کردن برایشان عادی شده‌ است.
وی توضیح داد: در فضای مجازی افراد احساس امنیت در یک فضای مخفی را دارند و در این فضا چون واکنشی از طرف مقابل و یا تهدید رفتاری از طرف مقابل نمی‌بینیم، شاید زشتی و ناپسند بودن به کارگیری این جملات و کلمات از بین رفته و در این فضا چون تعاملات دنیای واقعی را نداریم در نتیجه افراد به خودشان اجازه هر گونه ارتباط و یا شوخی را می‌دهند بنابراین والدین باید روی این قضیه بسیار حساس باشند و پیش از اینکه این نوع صحبت کردن به یک رفتار عادی تبدیل شود آن را مدیریت کنند.
این روانشناس پایه اول دبستان را یکی از پایه‌های تحصیلی مهم دانست و با توجه به حساسیتی که والدین نسبت به این پایه تحصیلی دارند برای والدینی که سال جاری دانش‌آموز کلاس اولی دارند نکاتی را یادآور شد از جمله اینکه به هیچ عنوان قبل از شروع آموزش رسمی توسط معلم، خودسرانه آموزش را شروع نکنند زیرا ممکن است روش تدریس والدین با روش معلم تداخل پیدا کند و نه تنها آموزش والدین مفید نباشد بلکه دانش‌آموز را در شروع سال تحصیلی دچار دوگانگی کرده و باعث خواهد شد فرزندشان از همان یادگیری معمولی هم باز بماند.
وی همچنین تأکید کرد: قبل از شروع سال تحصیلی حتما ساعت خواب دانش‌آموزان تنظیم شده و این مورد در شهریور ماه تمرین شود تا اول مهر مشکلی پیش نیاید.
انتهای پیام