شکوفایی عقل

شکوفایی عقل

آیت‌الله العظمی جوادی آملی:

جهاد سه‌گونه است:

۱_ جهاد اصغر که نبرد با دشمن بیرونی در میدان جنگ است.
٢_ جهاد اوسط که درگیری درونی انسان با خویش بر سر مسائل اخلاقی است؛ مانند جنگ میان تقوا و طغوا، عدل و ظلم، حق و باطل، صدق و کذب، حسن و قبح… . بسیاری از مردم، این جنگ را جهاد اکبر می‌پندارند؛ زیرا غالب آنان در همین حدّ می‌مانند و توانایی دسترسی به بالاتر از آن را ندارند؛ ولی برای سالکان کامل، پایان راه این نیست که انسان، عادل و پرهیزگار و لایق بهشت شود.
٣_ جهاد اکبر که نبردی میان عقل و عشق است، نه نبرد عقل و شهوت یا عقل و غضب.

در این جنگ، عقل می‌گوید: من حق را می‌فهمم. عشق پاسخ می‌دهد: فهمیدن حق کافی نیست؛ بلکه باید حق را مشاهده نمود. عقل می‌گوید: بهشت و دوزخ موجودند. عشق می‌گوید: صِرف علم به وجود آن‌ها کافی نیست؛ بلکه باید بهشت و دوزخ را اکنون دید… .

بنابراین، جهاد اکبر نبردی دیگر است. در آن‌جا هرچه هست، حق، صدق، عدل، حسن، طاهر و تقواست؛ ولی باید از میان پاک و پاک‌تر، یکی را برگزید. جهاد اکبر، میدان مبارزه بین معقول و مشهود، حکمت و عرفان، حصول و حضور و سرانجام، میان ذهن و عین است و شهادت‌طلبیِ عاشقانه می‌خواهد، نه عاقلانه و حکیمانه؛ همچون ابراهیم خلیل (علیه‌السلام) که در جهاد عاشقانه خویش از هیچ چیز، حتّی از آتش نمرود نهراسید؛ زیرا در این‌گونه مواردْ عقل، فتوا به تقیّه و احتجاب می‌دهد، ولی عشق، فرمان قیام و جهاد صادر می‌نماید. نهضت خونین سالار شهیدان، نمونه والا و راستین جهاد اکبر به شمار می‌رود.

مبارزه و تلاش‌های شاگرد امام حسین (علیه‌السلام) یعنی امام راحل (قدس سره) نیز شاخه‌ای از شجر طوبای قیام آن حضرت (علیه‌السلام) است. عاقلان عصر انقلاب به امام راحل (قدس سره) می‌گفتند: در این شرایط، نهضت شما به ثمر نمی‌رسد؛ ولی او عاشقانه تصمیم گرفت و در جهاد اکبر پیروز شد. پیروان خالص و مخلص او نیز که خود را با نارنجک به زیر تانک می‌افکندند، عاشقانه شهید شدند؛ نه عاقلانه. شهادت حسین فهمیده که نموداری از شهادت ده‌ها ایثارگر ناب و مجاهد نستوه مشتاق و عاشق بود، با شهادت دیگران فرق می‌کند؛ زیرا پیدا بود که اینان حقیقتی را می‌دیدند که دیگران یا آن را ادراک نمی‌کردند یا اگر از آن آگاه بودند، در محدوده فهم حصولی آنان بود، نه شهود حضوری. آن‌که مقصود خود را می‌بیند، این‌گونه جانش را بر کف دست می‌نهد و به روی مرگ لبخند می‌زند… .

📚 شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی، ص ۱۹۳ تا ۱۹۶