آداب معلمی و تدریس
🔸 قالَ رَبِّ بِما أَنْعَمْتَ عَلَيَّ فَلَنْ أَكُونَ ظَهِيراً لِلْمُجْرِمِينَ.
🔹 [موسى] گفت: «پروردگارا به پاس نعمتى كه بر من ارزانى داشتى هرگز پشتيبان مجرمان نخواهم بود.»
⬅️ سوره قصص، آیه ۱۷
———–
🔸 الْمالُ وَ الْبَنُونَ زينَةُ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ الْباقِياتُ الصَّالِحاتُ خَيْرٌ عِنْدَ رَبِّكَ ثَواباً وَ خَيْرٌ أَمَلاً.
🔹 مال و فرزند، زینت زندگی دنیاست؛ و باقیات صالحات [= ارزش‌های پایدار و شایسته] ثوابش نزد پروردگارت بهتر و امیدبخش‌تر است!
⬅️ سوره کهف، آیه ۴۶
———–
🔸 امیرالمومنین امام علی (علیه‌السلام) فرمودند:
« إنّا صنائع ربّنا والناس بعد صنائع لنا »
🔹 ما ساخته و پرداخته پروردگارمان هستيم و بعد از آن، مردم همگى ساخته و پرداخته ما هستند.
———–
🔸 امیرالمومنین امام علی (علیه‌السلام) فرمودند:
« قُمْ عَن مَجلِسِكَ ِلأبيكَ و مُعَلِّمِكَ و إن كُنتَ أميرا »
🔹 به احترام پدر و معلّمت از جاى برخيز، گرچه فرمان روا باشى.
———–
🔸 پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
« الاباء ثلاثه: اب ولدک، و اب زوجک و اب علمک. »
🔹 پدران سه قسم هستند: ۱- پدری که تو را به دنیا آورد. ۲- پدری که دخترش را به همسری تو درآورد. ۳- و پدری که علم به تو آموخت.
———–
🔸 پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
« اللّهُمَّ اغْفِر لِلمُعَلِّمينَ و أطِل أعمارَهُم و بارِك لَهُم في كَسبِهِم »
🔹 خدايا ! آموزگاران را بيامرز؛ عمرشان را دراز و كسبشان را با بركت كن.
———–
✨ فرازی از دعای پیامبر (صلی‌الله علیه و آله و سلم) در شب نیمه‌شعبان
🔸 اللَّهُمَّ … لا تَجعَلِ الدُّنيا أكبَرَ هَمِّنا، ولا مَبلَغَ عِلمِنا.
🔹 بار خدايا … دنيا را بزرگ‌ترين همّ و غمّ ما و نهايت دانش و شناخت ما قرار مده.
———–
🔸 امیرالمومنین امام علی (علیه‌السلام) فرمودند:
« العِلمُ سُلطانٌ، مَن وَجَدَهُ صالَ بِهِ، و مَن لَم يَجِدهُ صيلَ عَلَيهِ »
🔹 دانش، سلطنت و قدرت است، هر كه آن را بيابد، با آن يورش برد و هر كه آن را از دست بدهد، بر او يورش برند.
———–
🔸 امیرالمومنین امام علی (علیه‌السلام) فرمودند:
« إِنَّ لِلْوَلَدِ عَلَى الْوَالِدِ حَقّاً، وَ إِنَّ لِلْوَالِدِ عَلَى الْوَلَدِ حَقّاً؛ فَحَقُّ الْوَالِدِ عَلَى الْوَلَدِ أَنْ يُطِيعَهُ فِي كُلِّ شَيْءٍ إِلَّا فِي مَعْصِيَةِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ؛ وَ حَقُّ الْوَلَدِ عَلَى الْوَالِدِ أَنْ يُحَسِّنَ اسْمَهُ وَ يُحَسِّنَ أَدَبَهُ وَ يُعَلِّمَهُ الْقُرْآنَ. »
🔹 فرزند بر پدر حقى دارد و پدر را نيز بر فرزند حقى است. حق پدر بر فرزندان اين است كه در همه چيز جز در معصيت خداوند سبحان از او اطاعت كنند و حق فرزند بر پدر اين است كه نام نيك بر او بگذارد و او را به‌خوبى ادب آموزد (و تربيت كند) و قرآن را به او تعليم دهد.
📚 حکمت ۳۹۹ نهج‌البلاغه
———–
📜 بخشی از نامه ۵۳ نهج‌البلاغه (عهدنامه مالک اشتر)؛ امر به تقوا و اطاعت خدا
———–
🔸 حضرت امام صادق (عليه‌السلام) فرمودند:
« ما ضَعُفَ بَدَنٌ عمّا قَوِيَت علَيهِ النِّيَّةُ »
🔹 هيچ بدنى در انجام آنچه نيّتِ بر آن قوى باشد، ناتوان نيست.
———–
🔸 پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
« يا علي…لَان يَهديَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ عَلي يَدَيکَ رَجُلاً خَيرٌ لکَ مِمَّا طَلَعَت عَليهِ الشَّمسُ وَ غَرَبَت وَلَکَ وَلاؤُهُ »
🔹 يا علی! اگر خدای عزّوجلّ يک نفر را بدست تو هدايت کند برای تو بهتر است از آنچه خورشيد بر آن می‌تابد و از آن غروب می‌کند و تو بر چنين کسی حق ولايت و سرپرستی داری.
———–
📜 بخشی از نامه ۵۳ نهج‌البلاغه (عهدنامه مالک اشتر)؛ مدارا با مردم
———–
🔻 حقوق دانش‌آموز بر آموزگار
🔸 حضرت امام زين‌العابدين (عليه‌السلام) فرمودند:
« أمّا حَقُّ رَعِيَّتِكَ بِالعِلمِ: فأن تَعلَمَ أنَّ اللّه َعَزَّ و جلَّ إنَّما جَعَلَكَ قَيِّما لَهُم فيما آتاكَ مِنَ العِلمِ، و فَتَحَ لَكَ مِن خَزائنِهِ، فإذا أحسَنتَ في تَعليمِ النّاسِ و لَم تَخرُقْ بِهِم و لَم تَضجَرْ عَلَيهِم زادَكَ اللّه ُمِن فَضلِهِ، و إن أنتَ مَنَعتَ النّاسَ عِلمَكَ أو خَرَقتَ بِهِم عِندَ طَلَبِهِمِ العِلمَ كانَ حَقّا عَلَى اللّه ِ عَزَّ و جلَّ أن يَسلُبَكَ العِلمَ و بَهاءَهُ، و يُسقِطَ مِنَ القُلوبِ مَحَلَّكَ »
🔹 حق شاگرد تو اين است كه بدانى خداوند، به واسطه علم و دانشى كه به تو داده و از خزانه‌هاى [دانش] خود براى تو گشوده، تو را سرپرست شاگردانت ساخته است. بنابراين، اگر مردم را خوب آموزش دهى و با آنان درشتى و بدرفتارى نكنى و از تعليمشان به ستوه نيايى، خداوند از فضل خود بر دانش تو بيفزايد. اما اگر دانش خود را از مردم مضايقه كنى يا وقتى براى آموختن دانش نزد تو آمدند با ايشان درشتى و بدرفتارى كنى، بر خداوند عزّ و جلّ سزاوار است كه علم و شكوه آن را از تو بگيرد و جايگاه تو را از دل مردم بيندازد.
———–
🔸 پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
« جُبِلَتِ القُلوبُ على حُبِّ مَن أحسَنَ إلَيها، و بُغْضِ مَن أساءَ إلَيها »
🔹 دل‌ها بر محبت كسى كه به آنها خوبى كند و بر نفرت از كسى كه به آنها بدى روا دارد، سرشته شده است.
———–
🔸 امیرالمومنین امام علی (علیه‌السلام) فرمودند:
« هَلَكَ خُزّانُ الأموالِ و هُم أحياءٌ، و العُلَماءُ باقونَ ما بَقِيَ الدَّهرُ، أعيانُهُم مَفقودَةٌ، و أمثالُهُم فِي القُلوبِ مَوجودَةٌ »
🔹 مال‌اندوزان، با آن كه زنده‌اند، مُرده‌اند و اهل علم، تا دنيا هست زنده‌اند. پيكرهايشان از ميان مى‌رود، امّا يادشان در دل‌ها هست.
———–
🔸 منية‌المريد: قالَ عيسى بنُ مريمَ عليه السلام: يا مَعشَرَ الحَوارِيِّينَ، لي إلَيكُم حاجَةٌ اقضُوها لي. قالوا: قُضِيَتْ حاجَتُكَ يا روحَ اللّه ِ، فقامَ فغَسَلَ أقدامَهُم، فقالوا: كُنّا نَحنُ أحَقَّ بِهذا يا روحَ اللّه ِ! فقالَ : إنَّ أحقَّ النّاسِ بِالخِدمَةِ العالِمُ، إنَّما تَواضَعتُ هكَذا لِكَيما تَتَواضَعوا بَعدي فِي النّاسِ كَتَواضُعي لَكُم.
🔹 منية‌المريد: عيسى عليه‌السلام فرمود: اى گروه حواريان! مرا با شما كارى است، آن را از من بپذيريد. عرض كردند: پذيرفته است، اى روح خدا! عيسى عليه‌السلام برخاست و شروع به شستن پاهاى آنها كرد. عرض كردند: ما به اين كار سزاوارتر بوديم، اى روح خدا! فرمود: سزاوارترين مردم به خدمت كردن عالم است. من اينچنين فروتنى كردم، تا شما بعد از من در ميان مردم فروتن باشيد، همچنان كه من با شما فروتنم.
———–
🔸 امیرالمومنین امام علی (علیه‌السلام) فرمودند:
« مَن نَصَبَ نَفسَهُ للنّاسِ إماما فليَبدأ بتَعليمِ نَفسِهِ قَبلَ تَعليمِ غَيرِهِ، و ليَكُن تأديبُهُ بسِيرَتِهِ قَبلَ تأديبِهِ بلِسانِهِ، و مُعَلِّمُ نَفسِهِ و مُؤدِّبُها أحَقُّ بالإجلالِ من مُعَلِّمِ النّاسِ و مُؤدِّبِهِم »
🔹 هر كه خود را در مقام پيشوايى مردم قرار دهد بايد پيش از تعليم ديگران، به تعليم خود بپردازد و پيش از آنكه به زبانش تربيت كند، با رفتار خود تربيت نمايد و كسى كه آموزگار و مربّى خود باشد بيشتر سزاوار بزرگداشت است تا آن كه آموزگار و مربى ديگران است.
ثبت دیدگاه