سفارشی از امام کاظم علیه‌السلام
▪️نکاتی در پرتو یک حدیث اخلاقی امام کاظم علیه‌السلام:
بسم الله العلیم الحکیم.
الف) متن حدیث:
طبق نقل مرحوم کلینی در ج۲ کتاب شریف کافی؛ ص۱۱۳؛ حدیث ۴؛ مردی از امام کاظم علیه‌السلام درخواست نمود: «به من سفارشی؛ نما؛ آن بزرگوار فرمود: «اِحفَظْ لِسانَكَ تَعِزَّ، و لا تُمَكِّنِ النّاسَ مِن قِيادِكَ فتَذِلَّ رَقبَتُكَ»:
«زبانت را نگه دار تا عزيز گردى و زمام اختيار خودت را به دست مردم مسپار، كه ذليل مى‌شوى»؛
ب) ذکر چند نکته اخلاقی:
۱) در صورت مواجه شدن با صاحبان انفاس قادسیه و آراسته به زیورهایی معنوی؛ لازم است بخواهیم که طالب نصیحت و سفارش باشیم؛ و به وضعیت موجود بسنده ننمائیم؛
۲) توجه به نقش والا و کلیدی «زبان»؛
از مفاد آیات شریفه «أَلَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَيْنَيْنِ
وَ لِسَانًا وَشَفَتَيْنِ» (بلد/ آیات ۸ و ۹) به خوبی بر می‌آید که نعمت «زبان»، یکی از نعمت‌های مهم خدای متعال است؛ و خداوند در کنار نعمت‌هایی همچون «دو چشم» و «دو لب»؛ از نعمت «زبان» یاد کرده است؛ براستی اگر نبود اعطای این نعمت؛ در انتقال ذهنیات خود به دیگران؛ در جویدن غذا و….؛ با چه مشکلاتی مواجه می‌شدیم؛
۲) اگرچه ثمربخش بودن نعمت «زبان»؛ محدود به عرصه تکلم و سخن گفتن نمی‌شود؛ ولی توصیه امام کاظم(ع) حاکی از این است که عزت ما انسان‌ها و شرافت هر فرد؛ متفرع بر این است که
«زبان» (یعنی سخن گفتن)؛ از تحت اختیار ما خارج نشود؛ وگرنه باید شاهد ذلت خویش باشیم؛
۳) یک تفسیر دقیق از در « اختیار» داشتن «زبان» به این است که بدانیم کجا سخن بگوئیم؛ چگونه سخن بگوئیم؛ برای چه سخن بگوئیم؛ به چه چیز سخن بگوییم و…؛ آری؛ اگر درست؛ به جا؛ آراسته به زیور حقیقت و صداقت و … سخن بگوئیم؛ به عزت دست خواهیم؛ اگرچه زبانمان بریده و یا بیرون آورده شود؛ و..؛ و اگر زبانمان از اختیارمان خارج گردد؛ و به زنگار تملق؛ چاپلوسی؛ نمامی؛ غیبت؛ تهمت؛ دروغ؛ و خدمت به ظالم؛ و وارونه جلوه دادن حقیقت و… آلوده شود؛ قطعا باید پذیرای ذلت و خواری باشیم؛
۴) از امتیاز بارز ما انسان‌ها بر دیگر آفریده‌های خدای متعال؛ بهره‌مندی از «اختیار» است؛ پس باید در حراست و محافظت از آن؛ سخت کوشا باشیم؛ وگرنه باید متحمل پیامدی سخت گردیم؛ همچنانکه امام کاظم علیه‌السلام فرمود «زمام اختيار خودت را به دست مردم مسپار، كه ذليل مى‌شوى»؛
۵) معنی «نسپردن اختیار خود به دست مردم»؛ به معنی این نیست که با دیگران مراوده نداشته باشیم و از مشورت با آنان گریزان باشیم؛ و از پذیرش مطالب حق صادر از آنان؛ امتناع ورزیم و….».
(حوزه علمیه قم: سید حسین شفیعی دارابی؛ ۱۷ بهمن ۱۴۰۲ش _ ۲۵ رجب ۱۴۴۵ق)
ثبت دیدگاه