۲۳ ربیع‌الاول؛ سالروز ورود حضرت معصومه به قم
۲۳ ربیع‌الاول سال ۲۰۱ هجری، کریمه اهل‌بیت حضرت فاطمه معصومه (ع) به قم تشریف‌فرما شدند که ۱۷ روز قبل از رحلت آن حضرت است.
حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها)، دختر امام کاظم (علیه‌السّلام) و خواهر امام رضا (علیه‌السّلام) و یکی از بانوان با فضیلت خاندان اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) است. ایشان بعد از یک سال از هجرت برادرش امام رضا (علیه‌السّلام) به خراسان، برای دیدار آن حضرت، به همراه عده‌ای از بنی‌هاشم راهی ایران شده و در ساوه، گرفتار ماموران حکومت عباسی شدند. در آن زمان که شهر قم مرکز شیعیان بود، آن بانو وارد آن شهر شده و در آنجا مدتی سکونت داشتند که رحلت کردند.
شرح هجرت حضرت معصومه
حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) در سال ۱۷۳ هجری در شهر مدینه دیده به جهان گشود.
پس از آنکه مامون عباسی در سال ۲۰۰ هجری، امام رضا (علیه‌السّلام) را به خراسان دعوت کرد، حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) به همراه عده‌ای از برادران و بستگان، پس از یک سال به انگیزه دیدار برادر، وارد ایران شد.
در کتاب «حضرت معصومه فاطمه ثانی» آمده است: «پس از ولایت‌عهدی امام رضا (علیه‌السّلام)، بنی‌هاشم، که مدت‌ها همواره تحت شکنجه و فشار حکام جور بودند با شنیدن این خبر به عنوان دیدار حضرت رضا (علیه‌السّلام) از مدینه به خراسان رهسپار شدند. این گروه در حدود ۴۰۰ نفر بودند در راس آن‌ها، حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) بود.»
اما روی دیگر سکه آن است که این زیارت، یک ملاقات عادی نبوده است؛ بلکه یک حرکت است. تحول عظیمی است که آغاز آن با حضرت امام رضا(علیه‌السلام) بوده است و ادامه آن با حضرت معصومه(سلام‌الله علیها). (گرچه دیدار حضرت معصومه(سلام‌الله علیها) با امام رضا علیه‌السلام انجام نشد و در اثنای سفر و در ساوه، جنگ سختی درگرفت و کریمه اهل‌بیت، ۲۳ تن از عزیزان خود را در این ستیز از دست داد و خود نیز پس از هفده روز در قم وفات یافت).
این حرکت، مانند حرکت حضرت ابی‌عبدالله الحسین علیه‌السلام است که آغاز حرکت، با سیدالشهدا (علیه السلام) و ادامه آن با حضرت زینب (سلام‌الله علیها) بود. اینکه هجرت امام رضا (علیه‌السلام) از مسیر بصره ـ‌اهواز ـ فارس به مرو صورت گرفت و هجرت حضرت معصومه یک سال بعد، از مسیر دیگری انجام شد، می‌تواند علت مهم‌تری داشته باشد و آن این است که معصومین (علیهم‌السلام) می‌خواستند پایگاهی بسیار قوی در سرزمین ایران ایجاد کنند که قم را بهترین و مناسب‌ترین مکان یافتند؛ لذا نخستین جرقه از لسانِ مبارک امام صادق(علیه‌السلام) بود که خبر دفن یکی از اولادشان در قم را بیان فرمودند. حضرت معصومه(سلام‌الله علیها)، قم را انتخاب کردند تا با آمدن به این شهر، سخن امامان خود را به تحقق برسانند که تا آن زمان هیچ‌یک از اولاد معصومین(علیهم‌السلام) در قم دفن نشده بودند؛ بلکه حتی به این شهر قدم نیز نگذاشته بودند.
حسن بن محمد بن حسن قمی می‌نویسد: «وقتی حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) و همراهان به شهر ساوه رسیدند، ماموران حکومت عباسی با آن‌ها درگیر شدند و عده‌ای از آن‌ها را به شهادت رساندند. حضرت معصومه در همانجا بیمار شدند. از همراهیان سوال کرد از اینجا تا قم چقدر فاصله است؟ به ایشان عرض شد: ده فرسخ. حضرت فرمود: مرا از اینجا به قم منتقل کنید!
محمد محمدی اشتهاردی می‌نویسد:
«پس از اینکه مامورین حکومت عباسی در ساوه، جلوی کاروان حضرت معصومه را گرفتند حدود ۲۳ نفر از آن‌ها کشته شدند، گروهی، اسیر و گروهی نیز متواری گردیدند. این بانوی بزرگوار بر اثر مسمومیت یا بر اثر اندوه و غم زیاد از این ماتم بیمار شدند و چون دیگر امکان ادامه دادن راه به طرف خراسان میسر نبود، قصد رفتن به شهر قم را کردند.
جایگاه شهر قم
امام صادق( علیه السلام):
قم، کوفه‌ی کوچک ماست. برای بهشت، هشت در است که سه در آن به سوی قم است. زنی در قم وفات می‌کند که از اولاد من و نامش فاطمه است. در روز قیامت با شفاعت او تمام شیعیان من وارد بهشت می‌شوند.
📚{بحارالانوار،ج۵۷،ص۲۲۸}
به این نکته باید توجه داشت که «از همان قرن اول هجری، تشیع در قم رواج یافته بود و این شهر از سوی امامان شیعه به عنوان پناهگاه شعیه محسوب می‌شد و خیل عظیمی از پیروان اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) را در خود جای داده بود از جملۀ این پیروان اهل‌بیت، خاندان اشعری بودند».
شیعیان قم پس از اطلاع از ورود حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) به ساوه، خدمت ایشان رسیدند و از آن حضرت درخواست کردند به شهر قم تشریف‌فرما شوند.
علی‌اصغر فقیهی می‌نویسد:
«قول درست این است که خبر ورود فاطمه معصومه به ساوه و (حرکت او به سوی قم) به مردم قم رسید. آل‌سعد اشعری اتفاق کردند که به خدمت او برسند و از ایشان درخواست نمایند به قم بیاید. از میان ایشان موسی بن خزرج «از اصحاب امام رضا (علیه‌السّلام)» بیرون آمد و به شرف ملازمت فاطمه رسید. زمام ناقه او را گرفت و به جانب شهر کشید و به سرای خود فرود آورد».
یوسف علی یوسفی می‌نویسد:
«حضرت معصومه روز یکشنبه ۲۳ ربیع‌الاول سال ۲۰۱ هجری قمری برابر با اول آبان‌ماه ۱۹۵ هجری شمسی، شهر قم را با قدوم مبارکش منور ساخت».
سکونت حضرت در قم
بزرگان شهر قم وقتی از این خبر مسرت‌بخش مطلع شدند، به استقبال آن حضرت شتافتند و «موسی بن خزرج» بزرگ خاندان اشعری، زمام ناقه آن حضرت را به دوش می‌کشید و عده فراوانی از مردم پیاده و سواره گرداگرد کجاوه حضرت در حرکت بودند، سپس در محلی که امروز «میدان میر» نامیده می‌شود، شتر آن حضرت در جلوی منزل «موسی بن خزرج» زانو زد و افتخار میزبانی حضرت نصیب او شد.
خانه موسی بن خزرج که محل فرود آمدن حضرت معصومه است، در آن روز در منتهی‌الیه سمت جنوب‌غربی شهر قم بوده… امروزه در محله «میدان میر» محلی است به نام ستیه. «ستیه مخفف سیدتی است» که مسجد و مدرسه‌ای در اطراف آن بنا کرده‌اند و از قدیم‌الایام، سینه به سینه رسیده است که این مکان، جای فرود آمدن حضرت فاطمه معصومه است.
آن بزرگوار به مدت ١٧ روز در این شهر زندگی کردند و در این مدت، مشغول عبادت و راز و نیاز با پروردگار متعال بودند. محل عبادت آن حضرت در مدرسه ستیه به نام «بیت النور» هم اکنون محل زیارت ارادتمندان آن حضرت است.
سرانجام در روز دهم ربیع‌الثانی و بنابر قولی دوازدهم ربیع‌الثانی سال ٢٠١ هجری، پیش از آن که دیدگان مبارکش به دیدار برادرشان، امام رضا(ع) روشن شود، در دیار غربت و با اندوه فراوان دیده از جهان فروبستند و شیعیان را در ماتم خود به سوگ نشاندند.
مردم قم با تجلیل فراوان، پیکر پاکش را به سوی محل فعلی که در آن روز، بیرون شهر و به نام «باغ بابلان» معروف بود تشییع کردند.
ثبت دیدگاه