ایسنا/همدان شوراها به عنوان پایه‌ای‌ترین نهاد دموکراسی اهمیت زیادی در تصمیم‌گیری‌های یک شهر یا روستا دارند، در نگاه اول حضور شوراهای شهر در عرصه‌های مدیریت شهری بارز است اما این پارلمان‌های محلی می‌توانند در حوزه‌هایی مانند میراث فرهنگی با متولیان امر در تعامل بوده و در حفظ و احیاء آثار نیاکان قدم بردارند.
اینکه میراث فرهنگی شهر همدان تا چه اندازه برای کرسی‌نشینان شورای شهر اهمیت داشته و در اولویت بوده داستانی است که طی سال‌های قبل بارها خبر ساز شد؛ از آخرین تیر خلاص بر پیکر خانه‌های قدیمی تا کشمکش بود و نبود بافت تاریخی، از آسفالت تپه هگمتانه تا از بین رفتن مرکز محله‌های شهر، از اجرای طرح پیاده‌راه‌سازیِ بدون مشاور تا تبدیل محله‌های قدیمی به پارکینگ خودرو.
در قانون اساسی به وظایف شورای شهر اشاره شده است، اما آیا پنجمین دوره شورای اسلامی شهر همدان در حفظ میراث نیاکان خود موفق عمل کرد؟ حفظ میراث فرهنگی و انتقال آن به آیندگان تا چه اندازه دغدغه کرسی‌نشینان دوره پنجم شورا بود؟ تعامل آنها با سازمان میراث فرهنگی همدان به عنوان متولی میراث پیشینیان چگونه بود؟ این دوره شورای شهر همدان کدام بنا، اثر یا یادگار پیشینیان را در حافظه تاریخ ماندگار کردند؟
بنابراین ایسنا بر آن شد تا نشست «ارزیابی عملکرد پنجمین دوره شورای اسلامی شهر همدان در حوزه میراث فرهنگی» را برگزار کند و با دعوت از متولیان امر، به این سوالات پاسخ دهد.
به گزارش ایسنا، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان در این نشست گفت: پارکینگ‌های سینا و آقاجانی‌بیگ دو نکته منفی در بافت تاریخی هستند و پرونده ثبت جهانی منظر تاریخی هگمتانه تا همدان را به خطر انداخته‌اند.
علی مالمیر بیان کرد: در ابتدا باید تکلیفمان را درباره چند موضوع روشن کنیم، آیا همدان شهر تاریخی است و باید باشد یا نه؟ همدان بافت تاریخی دارد یا خیر؟ اگر بافت تاریخی دارد باید حفظش کنیم یا خیر؟ اگر به پاسخ این سوالات برسیم و در این موارد به وحدت نظر برسیم باید تلاش کنیم الزاماتش را بپذیریم یعنی نمی‌توانیم مدعی داشتن شهر تاریخی باشیم اما الزامات حفظ بافت تاریخی را رعایت نکنیم.
وی درباره عملکرد شهرداری همدان در حوزه میراث فرهنگی در سال‌های اخیر بیان کرد: شهرداری در عمارت‌های جنانی، نورمهال، جداره‌سازی خیابان بوعلی، سایت موزه میدان امام(ره) اقدامات قابل قبولی انجام داد اما در کنارش در مرکز محله کبابیان عملکرد منفی داشت شهرداری همان زمان قول ساخت عین به عین داد اما محقق نشد. همچنین معتقدیم اگر شهرداری بافت را به رینگ یک محدود کنیم نقصی که تاکنون در حوزه بافت بین چهار سلیقه مختلف داشتیم به پنج سلیقه تبدیل می‌شود و همچنان ادامه خواهد داشت. علاوه بر این با تغییرات مدیران پیشرفت پروژه‌ها محقق نخواهد شد.
مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان درباره ضوابط حفاظتی میراث فرهنگی مطرح کرد: بر اساس ضوابط میراث فرهنگی که شامل بندهای مختلفی مانند بند ۳ قانون اساسنامه میراث فرهنگی و ماده ۴ آیین نامه اجرایی است این دستگاه موظف به حفاظت و قوانین سلبی است علاوه بر این برای هرگونه اقدام مجدد باید نظر میراث فرهنگی لحاظ شود نکته دیگر افزودن اقدامات ایجابی است و حقوق مردم و ارتقاء منزلت بافت نیز باید لحاظ شود.
به اعتقاد مالمیر، اگر طرح ویژه عملی شود و علاوه بر نگاه سخت افزاری نگاه نرم افزاری هم اتفاق بیفتد زمینه برای اینکه مالکان اعتقاد پیدا کنند دارایی‌هایشان سرمایه بسیار مهمی است و باید حفاظت شود فراهم می‌شود. همچنین اگر دستگاه‌ها در قسمت‌هایی که اشتراک نظر دارند در کنار هم باشند و با هم همکاری کنند برای حل مشکلات گام برمی‌دارند اما وقتی روبروی هم بایستند برای اداره و حل موضوعات قدم برنمی‌دارند.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر می‌توان ساخت پارکینگ آقاجانی‌بیگ را مدیریت کرد تا گرفتاری بیشتری برای بافت به وجود نیاورد، گفت: اگر این پیش فرض را داشته باشیم که بافت واجد ارزش است باید میراث فرهنگی را به عنوان دستگاه متولی بشناسیم و بر اساس ضوابط آن، صدور هر گونه مجوزی برای ساخت و ساز در بافت‌های تاریخی باید با هماهنگی این دستگاه باشد بنابراین دستگاه‌های زیربط باید قبل از ساخت و ساز تمام جوانب را بررسی و توجه کنند مصوبه کمیسیون ماده ۵ الزاما ضوابط میراث فرهنگی نیست.
مالمیر درباره معابر زیر ۱۲ متر هم بیان کرد: در این مورد قسمتی در اختیار شهرداری است که طبق کمیسیون ماده ۵ معابر زیر ۱۲ متر را به شهرداری تفویض کرده و ایرادی در شهرسازی است که وقتی بر اساس عرض، معبر می‌دهیم نظامات شهر به هم می‌ریزد بنابراین اگر رویکردمان حفظ بافت باشد معابر را بی دلیل توسعه نمی‌دهیم زیرا این موضوع با بافت همخوانی ندارد.
به گفته وی، دادستان در نامه‌ای اعلام کرده است تا زمانی که نامه ضوابط میراث فرهنگی ابلاغ نشود ضوابط طرح تفصیلی اجرا می‌شود و نگرانی ما این است که در طول فرایندی که اتفاق می‌افتد مجوزهای دیگری صادر شود و آسیب‌هایی به بافت برسد که ۲۰ سال دیگر مشخص شود.
مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان بیان کرد: ضوابط حداقلی میراث فرهنگی به دنبال این است که بافت بیش از این تخریب نشود و آسیب نبیند، همچنین برای احیاء و توسعه به طرح ویژه نیاز داریم.
دانشیار رشته طراحی شهری دانشگاه بوعلی سینا هم با حضور در دفتر ایسنا، گفت: دو رویکرد مشخص نرم افزاری و سخت افزاری در رابطه با بافت وجود دارد که همواره باید با هم دیده شوند و متأسفانه در کشور ما در قالب تجربیات قبل نگاه به بافت نگاه پروژه‌ای، مهندسی و کمی است و روی مسائل اجتماعی، آموزش و حساس کردن مردم نسبت به حفظ بافت کار نکرده‌ایم.
دکتر حسن سجادزاده با تأکید بر اینکه نگاه به بافت باید جامع و همه جانبه باشد، افزود: معیار ما در حوزه بازآفرینی این است که اگر ساکنان اصیل نسبت به آن منطقه احساس مسئولیت و تعلق کنند برنامه‌ها موفق بوده است، همچنین باید دغدغه مشارکت کنندگان، اهالی بافت و مردم همدان را در کنار این مسائل ببینیم و متأسفانه این مشکل در طرح‌های جامع شهری هم دیده می‌شود و دلیل به نتیجه نرسیدن آنها این است که کاربران اصلی را کنار می‌گذاریم و در اتاق‌ها جلساتی برگزار می‌کنیم و به نتیجه می‌رسیم.
این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه در این حوزه باید بدون غرض و مسائل احساسی عمل کنیم، تصریح کرد: یکی از چالش‌هایی که در کشور در حوزه بافت وجود دارد فقدان برنامه جامع راهبردی است مثلا طرح ویژه یا طرح توسعه راهبردی بافت تاریخی مسئله پیچیده‌ای نیست و اسنادش در تمام دنیا موجود است و می‌گوید برای مجموعه بافت تاریخی ضوابط و مقررارت متفاوت است آنچه از نظر ما نظام پهنه‌بندی قوانین و ضوابط است.
به گفته سجادزاده، محلات همدان بی‌نظیرند و اگر الگوی محله را در همدان حفظ کنیم یک توسعه اتفاق می‌افتد و باید بتوانیم افراد بومی را برای ماندن در محلات قدیمی تشویق کنیم.
وی با بیان اینکه بحث حمل‌ونقل عمومی در بافت بیداد می‌کند، شرح داد: متأسفانه هجمه هجوم ماشین‌ها در بافت تاریخی وحشتناک است بنابراین رویکرد باید تغییر کند، منظور از پیاده‌مداری روحیه دادن به فضاست نه فقط کف‌سازی و عدم تردد ماشین. از طرف دیگر یک شبه نمی‌توان ماشین را از بافت قطع کرد بنابراین علاوه بر محله محوری، حمل‌ونقل عمومی و پیاده‌مداری نیز می‌تواند به عنوان راهبرد اساسی به بافت کمک کند.
وی با بیان اینکه محله جولان برایمان تجربه تلخی است، اضافه کرد: برای این محله هم بودجه تعیین شد و هم مشاور انتخاب کردند تا آن را درست کنند اما در حال حاضر قسمتی از جولان که برنامه‌ای برایش نداشتند بهتر و ماندگارتر است و قسمتی که برایش هزینه شد از بین رفت.
سجادزاده با اشاره به اینکه طرح تجمیع فاجعه‌ای در بافت‌ها به وجود آورد، بیان کرد: الحاق به زور روستاها به شهر نیز باعث فراری شدن روستاییان شد و زندگی عادی‌شان از بین رفت. بنابراین به کارهای زیادی در این زمینه نیاز داریم مثلا تبدیل حمام محله حاجی به رستوران اگرچه معظلاتی در پی داشت اما محله نسبتا سرزنده‌تر شد.
به گزارش ایسنا، یک فعال حوزه میراث فرهنگی هم با بیان اینکه طی سی سال گذشته همدان نابود شده است، گفت: چه بلایی سر بافت محله جولان آمد؟ عملکرد مدیران از جمله شورای شهر، شهرداری و راه‌وشهرسازی باعث شد بافت تاریخی همدان از بین برود.
حسین زندی با اشاره به اینکه در حال حاضر در شهر همدان بافت تاریخی وجود دارد، افزود: بازار همدان اگر بافت نیست، چیست؟ در بازار تغییر کاربری‌ها زیر سایه اصناف و شهرداری‌ها صورت گرفت چرا بازار فرش همدان با قدمت ۴۰۰ ساله به محل فروش میوه تبدیل شده است؟
وی با اشاره به اینکه اعضاء، شورای شهر و شهرداری را با بنگاه اقتصادی اشتباه گرفته‌اند، گفت: قرار بود در شورای شهر برای میراث شهر تصمیم‌سازی شود نه اینکه شهر فروشی و برج سازی و بلند مرتبه سازی انجام شود.
این فعال میراث فرهنگی با اشاره به اینکه ساخت پارکینگ آقاجانی‌بیگ مطابق با منافع شهرداری است، گفت: در چهار سال گذشته حتی به اماکن مذهبی هم رحم نکردیم و کنار بقعه شاهزاده حسین(ع) با ۷۰۰ سال قدمت ساخت‌وساز انجام شد. میراث فرهنگی و شورای شهر باید بگویند برای این مسئله چه اقدامی انجام دادند؟ در واقع متولیان یک بقعه مذهبی فراتر از قانون است و شهرداری و شورای شهر سکوت کرد و نتوانستند جلوی حتی یک مورد را بگیرند.
زندی معتقد است که کاندیداهای دوره بعد باید رویکردشان را در حوزه میراث فرهنگی تغییر دهند، با مردم روراست باشند زیرا با شعار و حرف زدن میراث فرهنگی حفظ نمی‌شود.
این روزنامه‌نگار همدانی عملکرد شورای شهر را ناموفق دانست و افزود: شورای شهر نخواست میراث فرهنگی را حفظ کند و اراده‌ای برای این کار وجود ندارد چراکه اگر دغدغه میراثی داشتند می‌توانستند دادستان را برای ساخت و سازها متقاعد کنند.
زندی با اشاره به اینکه در این سال‌ها تناقض در سیاست‌های مدیریت شهری دیدیم، گفت: ساخت پیاده راه‌ها و از بین رفتن محلات اطراف آن از جمله این تناقضات بود، یا اینکه به اسم رفع خطر خانه‌های محله کبابیان را ویران کردند. علاوه بر این کاری برای اغنای فرهنگی شهروندان صورت نگرفته و هزینه‌ای نشده است و کل کارکرد سازمان فرهنگی شهرداری برای فوتبال محلات و یا بنرهای مناسبتی بوده است.
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر همدان نیز با حضور در دفتر ایسنا گفت: مفهوم نظام سیما و منظری در شهر، پیاده‌راه‌سازی و باززنده سازی تنها کف‌سازی نیست بلکه تمام مشخصاتی که در سیما و منظر تاثیر گذارند باید ملاک عمل قرار گیرند.
نرگس نورالله‌زاده با اشاره به اینکه بعضی از مرکز محلات همدان بر اساس نظام شهرسازی یا اقدامات دیگر از رونق افتاده یا در حال از بین رفتن هستند، افزود: با این وجود هنوز چند محله وجود دارد که مرکز محلاتش با نظام قدیمی خود فعال است و واجد ارزش هستند برای این مناطق طرح تهیه شده است و شورای پنجم به دنبال اجرا شدن طرح در مرکز محلات است اما متأسفانه مشکلی که هنوز هم قادر به حلش نیستیم این است که در نظام شهری تعدد ادارات و تصمیمات اداری برای اجرای بسیاری از برنامه‌های پیش‌بینی شده در مرکز محلات همسو نیستند.
وی با اشاره به اینکه یکی از طرح‌های بالادستی که به حفظ میراث فرهنگی همدان کمک می‌کند رینگ مرکزی شهر است، مطرح کرد: در طرح پیاده‌راه‌سازی باید تمام ابعاد سنجیده شود مثلا برای پیاده‌راه اکباتان تأکید داشتیم مطالعاتی اتفاق بیفتد اما برای حل مشکلِ صنف‌هایی که در این منطقه بودند مسیر دسترسی دیگری معین شد که در بخشی از تپه هگمتانه آسفالت شد و این نشان می‌دهد به همان میزان که طرحی خوب است باید دقیق و با مطالعات پیش زمینه‌ای اجرا شود تا باعث حفظ تمام داشته‌ها شود.
به عقیده این عضو شورای شهر همدان، سازمان میراث فرهنگی همدان به عنوان متولی حفظ میراث فرهنگی دچار اشکال بوده که نتوانسته اغنای فرهنگی را در بین مردم انجام دهد، به عبارتی این نگاه از گذشته ایجاد نشده که مردم به هویت خود افتخار کنند بنابراین صاحبان بناهای تاریخی به دنبال حفظ آن نیستند و به محله‌ها و بناهای قدیمی خود افتخار نمی‌کنند و نمی‌دانند که بافت باید حفظ شود چراکه هویت آنهاست و ارزشمند است.
وی درباره معابر زیر ۱۲ متر توضیح داد: شهرداری از سال ۸۷ پیگیر معابر زیر ۱۲ متر بوده است و به دلیل اینکه خط پروزه نداشت در جایی مستند نمی‌شد و در مواردی شاهد بودیم در یک کوچه سه نوع پروانه صادر و یا نقل و انتقال انجام شده است و پس از این مشکلات شهرداری موظف شد معابر زیر ۱۲ متر را تعیین تکلیف کند.
رئیس شورای اسلامی شهر همدان هم با حضور در دفتر ایسنا، بیان کرد: می‌توانیم با طرح‌هایی که مورد تأیید و اقدام میراث فرهنگی است به دستگاه هیئت متولی شهرداری و مدیریت شهری تمهیداتی در بحث عوارض و ضوابط شهرسازی برای فضاهای حفاظتی که مردم متقاضی احداث آن ها هستند ایجاد کنیم.
سیدمسعود عسگریان با بیان اینکه مباحث و تدوین ضوابط بافت تاریخی یکی از این موارد بوده است، ادامه داد: یک مورد مشابه طرح تاریخی تهیه و در صحن شورا پیگیری و توضیحاتی به ناظران داده شد، تصریح کرد: تاکنون منتظر هستیم که مشاور طرح نهایی به بررسی شورای شهر و مدیریت شهری برسد و بتوانیم آن چه مدنظر دستگاه اجرایی میراث فرهنگی است برای تسهیل در امور اهالی ساکن در بافت تاریخی تهیه و مصوبه‌های لازم را اجرا کنیم.
وی با بیان اینکه بافت تاریخی بازار توسط شهرداری و بنابر تأکید استانداری و میراث فرهنگی در حال تهیه است، مطرح کرد: آمار مشارکت و هم اندیشی بین میراث، شهرداری و شورای شهر را بالای ۹۰ درصد بوده است.
عسگریان شرح داد: ضوابطی که برای بافت تاریخی ارائه شده در کمیسیون ماده ۵ تصویب و برای همه فصل الخطاب است به عنوان مثال قصد داشتیم برای تعرفه عوارض محلی سال ۱۴۰۰ ضوابط تشریحی برای بافت تاریخی تصویب کنیم و یا اینکه کسانی که می‌توانستند ارتفاع ۶ متر مجوز بگیرند در حال حاضر سه طبقه شده است و عوارضشان نصف می‌شود.
وی با اشاره به اینکه قرار نیست هر طرحی که مشاور ارائه داد بدون بررسی دقیق تایید شود، افزود: حداقل یکسال است که طرح‌های بافت کبابیان در رفت آمد است و امسال هم برای آن اعتبار گذاشتیم به محض اینکه طرح آماده شود سازمان عمران شهرداری باید نسبت به احداث آن اقدام کند.
عسگریان درباره طرح حفاظتی میراث فرهنگی هم گفت: مقرر شد این طرح تا شب عید اجرا شود اما در پی اعتراض مردم به دادستان به عنوان مدعی العموم و به عنوان کسی که اشراف کامل بر روی قوانین و مقررات دارند نامه‌ای در تاریخ ۹۹/۱۲/۲۴
خطاب به معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری همدان ارسال شد که بر اساس طرح تفصیلی موجود عمل کند.
رئیس شورای شهر همدان در رابطه با مسائل مطرح شده در مورد پارکینگ سینا توضیح داد: برای پارکینگ سینا پروانه ساختمانی صادر کردیم و از مدیرکل میراث فرهنگی وقت نیز تاییدیه گرفتیم، برای پارکینگ آقاجانی بیگ نیز مصوبه اخذ شده است.
وی با اشاره امضای مصوبه‌ای با مضمون حفظ بافت تاریخی، مطرح کرد: بحثی که مطرح می شود رفت و آمد مردم در کوچه پس کوچه‌های باریک و کم عرض است، ما نمی‌توانیم در این بافت بازار را تعطیل کنیم چون امروز دیگه حضور و بروز ماشین در این معابر کم عرض تاریخی مشهور و ملموس است و در مقابل هم نمی‌توانیم منکر نیاز پارکینگ برای ماشین بشویم و بالاخره پارکینگ برای این حجم از ماشین لازم است و این اقدامات مراحل قانونی و اجرایی را طی کرده و خودسرانه در این شهر ساخته نشده است و بر اساس طرح تفصیلی عمل می‌کند.
رئیس مرکز مطالعات و پژوهش‌های شورای اسلامی شهر همدان نیز با حضور در دفتر ایسنا گفت: متأسفانه طی سال‌های گذشته بافت‌های واجد ارزش شهر همدان دستخوش تصمیمات نامناسبی بود و باعث شد قسمتی از بافت را از دست بدهیم.
رضوان سلماسی بیان کرد: برای رفع مشکلات بافت شهر همدان می‌توان از راهکارها و تجربه‌های شهرهایی مثل کاشان، یزد و اصفهان استفاده کرد و از آنها به عنوان الگو درس گرفت تا اقدامات اجرایی خوبی را رقم بزنیم و البته در همین راستا کارگروهی در شورای شهر تشکیل شد.
این عضو شورای اسلامی شهر همدان بیان کرد: بافت واجد ارزش همدان می‌تواند اقتصاد شهر را متحول کند و حفظ این بافت برای گردشگری همدان ارزشمند است و می‌تواند رونق و هویت را به شهر برگرداند.
انتهای پیام
ثبت دیدگاه