نگاهی به داستان رقابت پلتفرم‌های محلی هند با متا و گوگل
هند با تکیه بر سیاست‌های حمایتی، مقررات‌گذاری و ابتکارات بومی مسیر متفاوتی را برای پلتفرم‌داری برگزیده است. این کشور با اعمال محدودیت‌ها برای پلتفرم‌های پرطرفدار خارجی و راه‌اندازی اپلیکیشن‌های بومی، در مسیر تقویت حکمرانی فضای مجازی برداشته است.
به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، در جهان امروز، پلتفرم‌ها نه‌تنها بستر تعاملات اجتماعی و اقتصادی هستند، بلکه نقش تعیین‌کننده‌ای در حکمرانی داده، شکل‌دهی به افکار عمومی، جهت‌دهی به اقتصاد دیجیتال و تقویت قدرت نرم کشورها ایفا می‌کنند.
از این‌رو، توانمندسازی در حوزه پلتفرم‌داری و شکل‌دهی به زیست‌بوم بومی این حوزه، به یکی از ارکان راهبردی حکمرانی فضای مجازی تبدیل شده است. کشورهایی که از قدرت ساخت، توسعه و تنظیم‌گری پلتفرم‌های بومی برخوردارند، نه‌تنها در برابر سلطه پلتفرم‌های فراملی آسیب‌پذیر نیستند، بلکه می‌توانند سهم مؤثری در اقتصاد و امنیت فضای مجازی جهانی داشته باشند.
بر همین اساس، مرکز ملی فضای مجازی در قالب پرونده ویژه‌ای با عنوان «پلتفرم‌داری و تنظیم‌گری در جهان»، به واکاوی سیاست‌ها و تجارب کشورهای مختلف در این حوزه پرداخته است.
در نخستین گزارش از این پرونده، ابعاد گوناگون سیاست‌های حمایتی دولت هند برای توسعه پلتفرم‌های بومی، نحوه مواجهه آنان با پلتفرم‌های خارجی و چارچوب‌های قانونی ناظر بر این عرصه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
هند، سرزمین تضادها و تنوع فرهنگی، امروز نه‌تنها به‌عنوان پرجمعیت‌ترین کشور جهان با بیش از 1.428 میلیارد نفر شناخته می‌شود، بلکه به‌سرعت در حال تبدیل‌شدن به یکی از بزرگ‌ترین بازیگران دنیای دیجیتال است. در این کشور که روزگاری ارتباطات سنتی حرف اول را می‌زد، اکنون و در سال 2025 بیش از 836 میلیون نفر به اینترنت دسترسی دارند و فضای مجازی به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی مردم تبدیل شده است.
در دهه گذشته، هند شاهد تحولی بزرگ در نحوه تعامل، اشتراک‌گذاری و مصرف محتوا بوده است. با گسترش سریع اینترنت و تلفن‌های همراه، ارتباطات دیجیتال در این کشور دگرگون شده و رسانه‌های اجتماعی به‌عنوان نیرویی تحول‌آفرین در این عرصه ظاهر شده‌اند.
در این میان، ابتکار «آتمانیربهار بهارات» (Atmanirbhar Bharat) به‌معنای هند خودکفا، نقشی کلیدی در بومی‌سازی و توسعه پلتفرم‌های بومی ایفا کرده است. این طرح ملی که توسط دولت هند معرفی شده با هدف تقویت تولید داخلی و کاهش وابستگی به فناوری‌های خارجی، توسعه پلتفرم‌های بومی را تشویق می‌کند. در نتیجه، توسعه‌دهندگان هندی با انگیزه‌ای مضاعف، پلتفرم‌هایی متناسب با نیازها، زبان‌ها و فرهنگ‌های متنوع این کشور را ایجاد کرده‌اند.
در قالب ابتکار هند خودکفا، دولت هند حمایت‌های مستقیمی از توسعه‌دهندگان پلتفرم‌های بومی ارائه کرده است. به‌طور مشخص، در چالش توسعه مرورگر بومی هند (IWBDC) که در سال 2025 برگزار شد، به تیم‌های برتر جوایز مالی تا سقف یک کرور روپیه اعطا شد؛ در این مسابقه شرکت هندی Zoho به‌عنوان برنده اول انتخاب شد. این چالش‌ها علاوه بر حمایت مالی، امکان دسترسی به منابع دولتی، زیرساخت‌های تست، و شبکه‌سازی با نهادهای حاکمیتی را برای تیم‌های فناور فراهم می‌کنند. همچنین، در پروژه‌هایی مانند DigiBoxx، دولت از طریق سرمایه‌گذاری اولیه و تخصیص زیرساخت سرورهای داخلی، زمینه اجرای یک سامانه ذخیره‌سازی کاملاً بومی را فراهم کرد.
* حمایت دولت هند از پلتفرم‌داری
در بُعد سیاستی و زیرساختی، دولت هند اقدام به تدوین مقررات حمایتی کرده که پلتفرم‌های داخلی را در اولویت مناقصه‌ها و پروژه‌های دولتی قرار می‌دهد. همچنین برنامه‌های گسترده‌ای برای توسعه اینترنت پرسرعت در مناطق روستایی اجرا شده که بازار پلتفرم‌های بومی را توسعه می‌دهد. علاوه‌بر این، با الزام به میزبانی داده‌ها در داخل کشور، مزیت رقابتی برای پلتفرم‌های هندی نسبت به نمونه‌های خارجی فراهم شده است. حمایت‌هایی همچون دسترسی رایگان یا یارانه‌ای به APIهای دولتی، مشاوره حقوقی برای انطباق با مقررات فناوری اطلاعات و حتی حمایت از ثبت اختراع داخلی نیز در قالب برنامه‌های وزارت فناوری اطلاعات ارائه می‌شود.
از این رو اپلیکیشن‌های بومی هند نه‌تنها تلاش می‌کنند جایگزینی برای نمونه‌های خارجی باشند، بلکه هویت منحصربه‌فرد خود را در صنعتی که پیش‌تر تحت سلطه غول‌های خارجی بود، شکل داده‌اند. با در نظر گرفتن ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی هند، این پلتفرم‌ها فضایی امن و آشنا برای کاربران فراهم کرده‌اند تا به اشتراک‌گذاری محتوا، خرید و تعامل اجتماعی بپردازند. در ادامه به معرفی برخی از این پلتفرم‌ها می‌پردازیم:
* 9 پلتفرم بومی و محبوب هندی‌‌ها
ShareChat: شِیرچت یکی از محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی هند است که در سال 2015 راه‌اندازی شد. این پلتفرم با پشتیبانی از بیش از 15 زبان محلی، فضایی را برای کاربران هندی فراهم کرده است تا بدون نیاز به زبان انگلیسی، به اشتراک‌گذاری محتوا، چت و تعامل بپردازند. تمرکز شِیرچت بر محتوای بومی و فرهنگی باعث شده تا جایگزینی ایده‌آل برای کاربران هندی باشد که به دنبال فضایی آشنا و نزدیک به سبک زندگی خود هستند. شِیرچت با بیش از 160 میلیون کاربر فعال ماهانه، به یکی از محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی در هند تبدیل شده است.
Moj: موج یک اپلیکیشن برای اشتراک‌گذاری ویدئوهای کوتاه است که پس از ممنوعیت تیک‌تاک در هند، محبوبیت زیادی به‌دست آورد. این پلتفرم با ارائه افکت‌ها، فیلترها و ابزارهای ویرایشی متنوع، به کاربران اجازه می‌دهد ویدئوهای خلاقانه و سرگرم‌کننده تولید کنند. موج توانسته با بیش از 120 میلیون کاربر فعال ماهانه، یکی از رقبای اصلی تیک‌تاک و اینستاگرام در هند باشد.
Roposo: روپوسو نیز یکی دیگر از پلتفرم‌های ویدئوی کوتاه است که تمرکز ویژه‌ای بر محتوای بومی و سرگرمی‌های محلی دارد. این اپلیکیشن امکان کسب درآمد از تولید محتوا را برای کاربران خود فراهم کرده است و یکی از انتخاب‌های اصلی تولیدکنندگان محتوای ویدئویی در هند محسوب می‌شود. روپوسو با داشتن بیش از 100 میلیون کاربر، به یکی از تأثیرگذارترین شبکه‌های اجتماعی کشور تبدیل شده است.
Chingari: چینگاری که پس از ممنوعیت تیک‌تاک در هند به شهرت رسید، یک پلتفرم برای اشتراک‌گذاری ویدئوهای کوتاه است که ویژگی منحصربه‌فرد آن سیستم پاداش‌دهی به کاربران است. این اپلیکیشن با استفاده از فناوری بلاک‌چین، کاربران را برای تولید محتوای محبوب تشویق می‌کند. این رویکرد باعث شده تا چینگاری نه‌تنها یک شبکه اجتماعی، بلکه بستری برای کسب درآمد دیجیتال باشد. چینگاری با بیش از 50 میلیون کاربر، به‌سرعت در حال رشد و جذب مخاطبان جدید است.
Koo: کو، نسخه هندی توییتر، یک پلتفرم میکروبلاگینگ است که به کاربران اجازه می‌دهد نظرات و دیدگاه‌های خود را به زبان‌های محلی منتشر کنند. این اپلیکیشن با حمایت دولت هند، در مدت کوتاهی به محبوبیت بالایی دست یافت و توانست کاربران زیادی را به خود جذب کند. بسیاری از چهره‌های سیاسی و رسانه‌ای هند از کو به‌عنوان جایگزینی برای توییتر استفاده می‌کنند. کو با بیش از 20 میلیون کاربر، به‌ویژه در میان افرادی که به دنبال جایگزینی برای توییتر هستند، محبوبیت یافته است.
Trell: ترل یک شبکه اجتماعی مبتنی بر محتوای ویدئویی و بلاگ‌های بصری است که به کاربران امکان می‌دهد تجربیات خود را در زمینه‌هایی مانند سفر، غذا، مد و سبک زندگی به اشتراک بگذارند. این اپلیکیشن با ترکیب شبکه اجتماعی و تجارت الکترونیک، به کاربران اجازه می‌دهد محصولات معرفی‌شده در ویدئوها را مستقیماً خریداری کنند، که آن را به یکی از پلتفرم‌های پیشرو در حوزه اینفلوئنسر مارکتینگ در هند تبدیل کرده است. ترل با بیش از 15 میلیون کاربر، به یکی از مقاصد اصلی برای علاقه‌مندان به سبک زندگی و محتوای الهام‌بخش تبدیل شده است.
Mitron: میترون نیز یکی دیگر از پلتفرم‌های ویدئوی کوتاه است که پس از ممنوعیت تیک‌تاک در هند، محبوبیت زیادی پیدا کرد. این اپلیکیشن با رابط کاربری ساده و ابزارهای متنوع ویرایش ویدئو، به کاربران اجازه می‌دهد محتوای خلاقانه تولید کرده و با جامعه‌ای گسترده به اشتراک بگذارند. میترون یکی از رقبای اصلی موج و چینگاری در بازار ویدئوهای کوتاه محسوب می‌شود. میترون با بیش از 10 میلیون کاربر، به‌ویژه در میان تولیدکنندگان محتوای نوظهور، محبوبیت دارد.
Public: پابلیک یک اپلیکیشن خبری محلی است که به کاربران امکان می‌دهد از رویدادهای مهم و اخبار منطقه خود مطلع شوند. برخلاف سایر شبکه‌های اجتماعی که بر محتوای سرگرمی متمرکز هستند، پابلیک بیشتر روی اطلاع‌رسانی و پوشش اخبار محلی تمرکز دارد. این پلتفرم به یکی از منابع اصلی اخبار برای مردم مناطق روستایی و شهری کوچک هند تبدیل شده است. پابلیک با بیش از 50 میلیون کاربر، به منبعی معتبر برای اخبار محلی در سراسر هند تبدیل شده است.
Lokal: لوکال نیز یک پلتفرم خبری و اطلاعات محلی است که در زمینه اطلاع‌رسانی درباره اخبار، فرصت‌های شغلی، اطلاعیه‌های دولتی و خدمات محلی فعالیت می‌کند. این اپلیکیشن توانسته ارتباط موثری بین کاربران و خدمات شهری ایجاد کند و برای بسیاری از ساکنان مناطق کمتر توسعه‌یافته، منبعی مهم برای دسترسی به اطلاعات ضروری باشد. لوکال با بیش از 10 میلیون کاربر، به یکی از منابع اصلی اطلاعات محلی در مناطق روستایی و شهری کوچک هند تبدیل شده است.هند در سال‌های اخیر توانسته است اکوسیستم پلتفرم‌های بومی خود را به‌شکلی چشمگیر توسعه دهد و با تکیه بر نوآوری، فرهنگ محلی و حمایت‌های دولتی، جایگزین‌های قدرتمندی برای پلتفرم‌های خارجی ارائه کند. نقطه قوت اصلی این پلتفرم‌ها، پشتیبانی از زبان‌ها و فرهنگ‌های متنوع، ارائه فرصت‌های کسب درآمد برای کاربران و تمرکز بر نیازهای خاص بازار هند است. علاوه بر این، دولت هند با سیاست‌های حمایتی، از توسعه این پلتفرم‌ها پشتیبانی کرده است. بااین‌حال، چالش‌های بزرگی نیز در مسیر رشد این پلتفرم‌ها وجود دارد؛ از جمله نبود زیرساخت‌های فنی در سطح جهانی، رقابت شدید با غول‌های بین‌المللی و جذب سرمایه محدودتر نسبت به شرکت‌های بزرگ فناوری.
روند رو‌به‌رشد پلتفرم‌های بومی در هند نشان می‌دهد که هند به‌تدریج در حال کاهش وابستگی به پلتفرم‌های خارجی است و ممکن است در آینده، شاهد تقویت بیشتر اکوسیستم دیجیتال داخلی این کشور باشیم.
* قوانین هند برای تنظیم‌گری شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های دیجیتال
هند به‌منظور مدیریت و نظارت بر شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های دیجیتال، چه داخلی و چه خارجی، مجموعه‌ای از قوانین و مقررات را وضع کرده است که مهم‌ترین آن‌ها مقررات فناوری اطلاعات (دستورالعمل‌های واسطه‌ها و کد اخلاقی رسانه‌های دیجیتال) 2021 است. این مقررات تحت قانون فناوری اطلاعات 2000 اجرایی شده و الزامات مختلفی را برای پلتفرم‌ها تعیین می‌کند.
بر اساس این قوانین، تمامی واسطه‌های دیجیتال موظف به رعایت اصولی مانند حذف محتوای غیرقانونی به درخواست دولت یا مراجع قضایی و تعیین افسران رسیدگی به شکایات در هند هستند. علاوه بر این، واسطه‌های مهم شبکه‌های اجتماعی (SSMI) که بیش از 5 میلیون کاربر دارند، باید افسر ارشد رعایت قوانین، یک مسئول هماهنگی و یک افسر رسیدگی به شکایات مقیم هند را منصوب کنند.
یکی از مهم‌ترین الزامات این قوانین، ردیابی منبع پیام‌ها در سرویس‌های پیام‌رسان رمزگذاری‌شده مانند واتس‌اپ است که در موارد خاص، این پلتفرم‌ها باید امکان شناسایی "اولین منتشرکننده" یک پیام را فراهم کنند. همچنین، پلتفرم‌ها ملزم به مدیریت و حذف محتوای غیرقانونی هستند و باید محتوای ناقض قوانین هند، از جمله اخبار جعلی، سخنان نفرت‌پراکن و محتوای مجرمانه را حداکثر ظرف 36 ساعت پس از دریافت گزارش حذف کنند.
علاوه بر شبکه‌های اجتماعی، قوانین هند شامل نظارت بر رسانه‌های دیجیتال و پلتفرم‌های پخش آنلاین (OTT) نیز می‌شود. این پلتفرم‌ها باید از چارچوب خودتنظیمی پیروی کرده و تحت نظارت دولت عمل کنند. همچنین، پلتفرم‌هایی که داده‌های کاربران هندی را پردازش می‌کنند، ممکن است موظف به ذخیره و پردازش اطلاعات در داخل کشور شوند.
در کنار این مقررات، دولت هند در حال تدوین قانون هند دیجیتال است که جایگزین قانون فناوری اطلاعات 2000 خواهد شد و چارچوبی جامع‌تر برای تنظیم‌گری و حکمرانی دیجیتال ارائه خواهد کرد.
همچنین هند در سال‌های اخیر مقرراتی را برای حفاظت از داده‌های کاربران و تنظیم فعالیت پلتفرم‌های دیجیتال تدوین کرده است. لایحه حفاظت از داده‌های شخصی دیجیتال 2023 یکی از مهم‌ترین قوانین پیشنهادی در این حوزه محسوب می‌شود که بر ذخیره‌سازی داده‌ها در داخل کشور، محدودیت در انتقال برخی داده‌ها به خارج از هند و الزام دریافت رضایت والدین برای استفاده افراد زیر 18 سال از رسانه‌های اجتماعی تأکید دارد. این مقررات همچنان در مرحله بررسی عمومی قرار دارد.
در همین راستا، کمیسیون رقابت هند در نوامبر 2024 تصمیمی مهم علیه واتس‌اپ اتخاذ کرد و این پلتفرم را به مدت پنج سال از به اشتراک‌گذاری داده‌های کاربران با سایر شرکت‌های متا برای اهداف تبلیغاتی منع نمود. این تصمیم در پی تخلفات ضدرقابتی مرتبط با سیاست حریم خصوصی واتس‌اپ در سال 2021 اتخاذ شد و متا نیز به دلیل این تخلفات با جریمه‌ای 25.4 میلیون دلاری مواجه شد.
در ژوئن 2020، دولت هند در اقدامی کم‌سابقه، بیش از 59 اپلیکیشن از جمله تیک‌تاک، وی‌چت، یو‌سی‌براوزر، بایدو و شیرایت را ممنوع کرد. دولت هند اعلام کرد این اپ‌ها داده‌های کاربران را بدون مجوز به سرورهای خارجی منتقل می‌کردند و تهدیدی برای حاکمیت دیجیتال کشور به‌شمار می‌رفتند. این ممنوعیت آغازگر موج جدیدی از محدودسازی پلتفرم‌های خارجی در هند شد.
دستاوردهای جلسات شورای عالی فضای مجازی در 1403
در ادامه همین سیاست، دولت هند نظارت خود را بر پلتفرم‌های اجتماعی بین‌المللی مانند تلگرام، یوتیوب و ایکس (توییتر سابق) افزایش داده است. در مهر 1402، وزارت فناوری اطلاعات به این پلتفرم‌ها هشدار داد تا محتوای مربوط به سوءاستفاده جنسی از کودکان را به‌طور کامل حذف کنند. همچنین تلگرام به دلیل نگرانی‌هایی درباره فعالیت‌های غیرقانونی مانند اخاذی، قمار و انتشار محتوای مجرمانه، زیر ذره‌بین نهادهای نظارتی قرار دارد و در صورت اثبات تخلف، احتمال فیلتر شدن آن وجود دارد. این اقدامات در چارچوب قوانین فناوری اطلاعات هند و با هدف تقویت حاکمیت این کشور بر فضای مجازی انجام می‌شود.
انتهای پیام/
ثبت دیدگاه