عید قربان: نماد اطاعت و رحمت، از ابراهیم خلیل تا امروز

عید قربان: نماد اطاعت و رحمت، از ابراهیم خلیل تا امروز

در آستانه طلوع فریضه حج و هزیمت حجاج به سرزمین وحی، جهان اسلام آماده استقبال از عید الاضحی است؛ عیدی که نه صرف جشنی زمینی، که تجلی اوج بندگی در آینه امتحانی عظیم است. این آیین پرشکوه، ودیعه ای است به یادگار مانده از خلیل مرسل، حضرت ابراهیم(ع)، آنگاه که فرمان آسمانی، دل پدر را در نهاد اسماعیل صابر آزمود.

صحنه جاودان بندگی و تسلیم

در کویر سوزان منا، خوابی راستین بر ابراهیم خلیل(ع) نشست: فرمان ذبح یگانه فرزند، حضرت اسماعیل(ع). آری، همان گل نورسته که بوی امید از برگهایش میبارید. پدر، فرمان را با پسر در میان نهاد و پاسخی شنید که از ژرفای ایمانی ناب تراوید: «یا ابت افعل ما تؤمر ستجدنی ان شاء الله من الصابرین»(صافات: ۱۰۲) (ای پدر! آنچه مأموری بکن؛ به خواست خدا مرا از شکیبایان خواهی یافت). این گفتگو، زمزمه عشق و تسلیم در برابر معشوق ازلی بود.

آنگاه که چاقوی فرمان، بر فرق رضا نهاده شد و اشک وفا بر رخسار ابراهیم جاری گشت، معجزه رحمت رقم خورد. از جبروت لطف حق، قوچی فربه فرود آمد تا فدیه اسماعیل حنیف باشد: «وفدیناه بذبح عظیم»(صافات: ۱۰۷). خاک منا شاهد شکفتن گل رهایی شد و قربانگاه، آینه رحمت بی منتهایی گشت که بنده مخلص را از آتش فراق رهانید.

از یاد تا بندگی: سنت قربانی

به پاس این سرسپردگی بی همتا، مسلمانان در طلوع روز دهم ذی الحجه، همگام با حاجیان سرزمین وحی، قربانی می کنند. این نحر مبارک، چکیده حکمتهایی ناب است:

• تجدید عهد اطاعت: زنده کردن روح تسلیم ابراهیمی در نهاد خویش.

• سجود شکر: سپاس بر خوان نعمت های بیکران حق، بهویژه نعمت هدایت و روزی.

• گسترش محبت: گوشت قربانی، سه پاره می شود: سهم محرومان (اشتیاق دلهای نیازمند)، سهم خویشان و همسایگان (رشته های الفت)، و سهم خانواده (برکت سفره). این تقسیم، زنجیره مهر را در جامعه می گسترد.

• ذبح هوای نفس: نحر چهارپا، نمادی است از قربانی کردن صفات پست انسانی بر مذبح تقوا.

عید قربان در جهان اسلام

عید قربان با نماز پرشکوه عید در صبح روز دهم ذی الحجه آغاز می گردد. مراسم این روز عبارتند از:

• نماز عید قربان: نمازی خاص و باشکوه که معمولاً در مصلی های بزرگ زیر آسمان برگزار می شود.

• قربانی: پس از نماز، عمل قربانی انجام می شود.

• دید و بازدید: مسلمانان با پوشیدن بهترین لباسها به دیدار خانواده، دوستان و آشنایان می روند، یکدیگر را در آغوش می گیرند و عید را تبریک می گویند.

• هدیه و صدقه: توجه ویژه به نیازمندان و اهدای هدایا و صدقات.

• شادی و سرور: در کنار معنویت عمیق، فضایی از شادی و جشن (در چارچوب شرعی) نیز برقرار است.

فرازی از پیام خلیلانه در احادیث و روایات

برای اولیاء اللّه، عید قربان «جامع‌الشواهدِ» صدق در گفتار و کردار و ادّعا و عمل است، تا در راه خواسته‌ی «دین»، از تمنّای «دل» بگذرند و «خواسته‌ها» و «داشته‌ها» را فدای رضای دوست کنند.

روز دهم ذی‌الحجه از اعیاد بزرگ اسلامی است که در روایات به عنوان یکی از چهار عید اصلی شیعیان معرفی شده است.

امام هادی علیه‌السلام می‌فرمایند:
«شیعیان ما تنها چهار عید دارند: عید فطر، عید قربان، عید غدیر و روز جمعه»
(بحارالانوار، ج۹۵، ص۳۵۱)

امام رضا علیه‌السلام در بیان اهمیت این اعیاد فرمودند:
«در قیامت، این چهار روز به سوی خدا می‌شتابند و عید غدیر در میان آنها همچون ماه در میان ستارگان می‌درخشد»
(اقبال‌الاعمال، ج۲، ص۲۶۰)

اهل‌بیت علیهم‌السلام، عید قربان را روزی باعظمت و پربرکت معرفی کرده‌اند که نشان‌دهنده اوج بندگی و ایثار در راه خداست.

این عید بزرگ فرصتی است برای تجدید عهد با ارزش‌های الهی و تقویت روحیه ایثار و گذشت.

همچنین در عید قربان، اهل‌بیت قربان‌صدقه امام زمان (عج) می‌رفتند؟! به عنوان نمونه:

۱. پیامبر صلی الله علیه وآله:
اهل آسمان و زمین از غیبت او اندوهگین می‌شوند… پدر و مادرم فدایش که همنام و شبیه من است. (منتخب‌الاثر حدیث ۱۰۹)

۲. امیرالمومنین علیه‌السلام:
خدا به دست مردی از ما اهل‌بیت فرج را خواهد رساند، پدرم فدایش باد! (منتخب‌الاثر حدیث ۵۴۴)

۳. امام محمد باقر علیه‌السلام:
پدر و مادرم فدای او که هم‌نام من است…
پدرم فدایش که زمین را از عدالت پر خواهد کرد…(منتخب‌الاثر حدیث ۵۷۲)

۴. امام صادق علیه‌السلام:
جانم به فدایت ای غائبی که از ما دور نیستی!…
جانم به فدایت ای آرزوی هر مومن مشتاق!… (دعای ندبه)

۵. امام کاظم علیه‌السلام:
مهدی چراغ تاریکی‌هاست،
پدرم فدای او که به امر خدا قیام می‌کند. (منتخب‌الاثر حدیث ۱۲۴۶)

۶. امام رضا علیه‌السلام:
پدر و مادرم فدای او که همنام جدّ من است…
هاله‌ای از نور گرداگرد او را گرفته که از انوار قدسی پرتو می‌گیرد. (منتخب‌الاثر حدیث ۹۷۳)

پیام جاودانه عید قربان

عید قربان فقط یک رویداد تاریخی یا مناسکی مذهبی نیست. این عید، پیام جاودانه اطاعت از خداوند، توکل بر او، گذشتن از عزیزترین ها در راه رضای او و ایمان به رحمت بی پایانش را فریاد میزند. یادآوری میکند که بزرگترین قربانی ها در راه ایمان، همواره با بزرگترین پاداش ها و رحمت های الهی همراه است. همچنین بر مسئولیت اجتماعی، تقسیم نعمت ها و توجه به محرومان تأکید میکند و همبستگی امت اسلامی را در سراسر جهان به نمایش میگذارد.

این عید، فرصتی است برای تجدید عهد با ارزش های اصیل ایمانی: اطاعت، ایثار، شکرگزاری و گسترش مهربانی.

عید قربان، آینه‌ای‌ست که در آن شکوه ایمان، صفای دل، و بلندای تسلیم نمایان می‌شود. روزی‌ست که انسان، به یاد می‌آورد راه رسیدن به خدا از گذرگاه دل کندن می‌گذرد؛ دل کندن از عزیزترین‌ها، از خواستن‌ها، از داشتنی‌ها…

نویسنده : امینه یوسفی