راه‌های مقابله با شبهات و رسيدن به يقين
پرسش‌ها و پاسخ‌ها از آیت الله العظمی جوادی آملی:
سؤال: برای مقابله با شبهات و رسيدن به يقين، غير از مطالعه و تحقيق، چه راه‌هايی وجود دارد؟
پاسخ: تحقيق و مطالعه، تنها نيمه راه است و نيمه باقی، به عمل انسان وابسته است؛ يعنی انسان بايد هم محقق و هم متحقق باشد. محقق كسی است كه از نظر علمی عميقاً تحقيق كرده و مطالب را برای خود حل كرده است؛ ولی متحقق كسی است كه به آنچه فهميده، باور دارد و به آن عمل می‌كند. اگر كسی عالم محض بود و حرف‌های متقن و محكم داشت؛ ولی به آن ايمان نداشت يا به علم خود بی‌باور بود و به حقايقی كه برايش مكشوف شده، عمل نكرد، كم كم دُچار شك و شبهه می‌شود.
خداوند در قرآن كريم با تعبيری لطيف درباره فرعون فرموده است: (وَجَحدُوا بِها وَ اسْتيقنتها أنفُسُهُمْ ظُلماً وَ عُلُوّاً).[سوره نمل آیه ١۴]
موسی كليم(سلام الله علیه) هم طبق آيات قرآن به فرعون فرمود: (لَقَدْ علمتَ ما أنزلَ هؤلاءِ إلاّربُّ السَّمواتِ و الأرض)[سوره اسراء آیه ۱۰۲] ؛ تو خود می‌دانی كه اينها را كسی جز خدای آسمان‌ها و زمين نفرستاده است. با اين همه، فرعون به اين علم خود باور نداشت.
فهم و باور، دو چيز متفاوت است: فهم در اختيار ما نيست؛ ولی باور در اختيار ماست. با فكر كردن، مطالعه يا تحصيل، علمی برای ما حاصل می‌شود و پس از آن ديگر نمی‌توانيم بگوييم كه من نمی‌خواهم بفهمم. در فهم انسان، اراده دخيل نيست؛ امّا در باور اراده دخيل است؛ يعنی انسان پس از آنكه چيزی را فهميد، می‌تواند به آن باور داشته يا نداشته باشد. در بحث ميان دو نفر، گاهی با اينكه يكی مسئله حق را برای ديگری روشن می‌كند، ديگری زير بار نمی‌رود؛ يعنی نفس به قدری شرور است كه می‌تواند در برابر ۴=٢×۲ بايستد و بگويد: من باور نمی‌كنم، با اينكه فهميده است.
برای اينكه به ويروس درونی «شك و شبهه» مبتلا نشويم، بايد به آنچه فهميده‌ايم، باور داشته باشيم و به آن عمل كنيم. تا عمل در كار نباشد، يقين حاصل نمی‌شود. بهترين راه برای نجات از گزند شبهه اين است كه به آنچه فهميديم، عمل كنيم.
نسیم اندیشه دفتر یکم ص ۱۵۶،۱۵۷
ثبت دیدگاه