تکمیل سد بخش‌آباد؛ آخرین میخ بر تابوت تالاب بین‌المللی هامون
سد بخش‌آباد بر رود فراه را باید به عنوان آخرین تیر در ترکش افغانستان جهت تسریع در نابودی کامل تالاب بین‌المللی هامون و قطع امید به ادامه حیات در منطقه سیستان دانست.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، قصه پرغصه تالاب بین‌المللی هامون در شرف 25 سالگی است و آنچه بیش از همه توجه‌ها را به خود جلب کرده است وخیم‌تر شدن وضعیت این تالاب در طی این سال‌هاست.
ورود یک‌باره و سیل‌آسای آب هیرمند در برخی سال‌ها موجب شده است که چند ماهی از سال را این تالاب با طعم آب سپری کند اما درجه حرارت بالا و شدت تبخیر فراوان در منطقه سیستان، به‌خصوص در زمان وزش بادهای 120 روزه، خشکی کامل تالاب را به‌دنبال داشته است.
اقدام تازه طالبان برای محدودتر کردن سهمیه آب ایران/ افتتاح کانال‌های "سد بخش‌آباد"
بعد از خشک شدن کامل تالاب در سال 1378، به گواه تصاویر ماهواره‌ای در برخی از سال‌ها نظیر (1382،1384،1386،1388،1393 و 1398) قسم‌تهایی از تالاب آبگیری شده و امید و شور زندگی را، هر چند کوتاه، در بین مردم سیستان زنده کرده است اما طولی نکشیده که خشک شدن مجدد تالاب و به تبع آن افزایش گرد و غبار و آلودگی بیش از حد هوا، رویای احیای مجدد تالاب را به کابوس مهاجرت و ترک دیار تبدیل کرده است.
نکته جالب در مشاهدات میدانی و نیز تصاویر ماهواره‌ای سال‌های بعد از 1378 (خشکی کامل تالاب) این است که در طی این سال‌ها که هامون فقط در چندماه از سال رنگ آب را به‌خود می‌دید، هامون صابری از جمله نقاط پرآب تالاب‌های سه‌گانه هامون بوده و به نظر می‌رسد که علاوه بر هیرمند، رودخانه‌هایی چون فراه نقش عمده‌ای در آبگیری هامون صابری داشته است.
رودخانه فراه با آورد آبی حدود یک میلیارد و 200 میلیون مترمکعب در سال را می‌توان، بعد از رود هیرمند، بزرگترین تأمین‌کننده آب دریاچه هامون قلمداد کرد. نقش این رود زمانی حائز اهمیت‌تر خواهد بود که نگاهی به مطالعات انجام شده بر کانون‌های گرد و غبار در تالاب هامون نشان داده که هامون صابری را می‌توان یکی از مهمترین مکان‌های برخاست گرد و غبار و یکی از کریدورهای اصلی باد منطقه سیستان دانست و علاوه بر سیستان، بخش‌هایی از افغانستان و حتی پاکستان نیز تحت تاثیر آلودگی و گرد و غبار ناشی از این بادها قرار می‌گیرند.
متأسفانه کشور افغانستان در سال‌های اخیر تمام توان خود را معطوف به احداث سدها، بندها و کانال‌های متعدد بر رودخانه‌های مرزی این کشور کرده است. از آنجایی که درآمد بیش از 60 درصد مردم افغانستان از محل کشاورزی و زراعت تامین می‌شود، می‌توان علت اصلی توسعه زیرساخت‌های مرتبط با منابع آب این کشور را در راستای توسعه کشاورزی در این کشور قلمداد کرد.
علاوه بر سد کجکی و بند کمال‌خان بر رود هیرمند که تأثیر زیادی بر زیست مردم پایین دست به‌ویژه منطقه سیستان دارد، سد بخش‌آباد بر رود فراه را باید به عنوان آخرین تیر در ترکش افغانستان جهت تسریع در نابودی کامل تالاب بین‌المللی هامون و قطع امید به ادامه حیات در منطقه سیستان دانست. این سد با ظرفیت مخزن حدود یک میلیارد و 360 میلیون متر مکعب قادر به جمع‌آوری تمام آورد سالانه آب رودخانه فراه است. حجم مرده این سد نیز 120 میلیون متر مکعب اعلام شده است.
افتتاح و آبگیری سد بخش‌آباد بر رودخانه فراه به معنی مرگ کامل، قطعی و دائمی تالاب بین‌المللی هامون خواهد بود. چرا که بعد از قطع ورود هیرمند به ایران، تنها امید و منبع آبرسانی به هامون رودخانه فراه بوده که سالیانه آب قابل توجهی به تالاب هامون صابری وارد و تا حدود زیادی از افزایش گرد و غبار در زمان طوفان‌های موسمی منطقه سیستان جلوگیری می‌کرد و چون مرحمی بر درد بی آبی و نیز گرد و غبار ناشی از آن در یکی از مهمترین تونل‌های باد موجود در هامون صابری بود.
متأسفانه در خصوص این رود هیچ گونه معاهده‌ای بین کشورمان و افغانستان وجود ندارد و از طرف دیگر، افغانستان نیز سرمایه‌گزاری فراوانی جهت افتتاح این سد و آبگیری آن کرده است و از طرفی امید زیادی نیز بین مردم ولایت فراه جهت افتتاح این سد و بهره‌گیری از مزایای آن برای ساکنین این ولایت ایجاد کرده است.
قول ایجاد باغات انگور و انار و کشتزارهای گندم و خشخاش و نیز افزایش گردشگری و تفریحات و حتی ایجاد شهرک‌های صنعتی موجب شده است که حتی گروهی از مردم منطقه فراه حاضر به پرداخت هزینه‌های اتمام سریع‌تر این سد شده‌اند!
دهن کجی طالبان به تذکرات ایران در خصوص لزوم پرداخت حقابه مردم سیستان مطابق با معاهده سال 1351 و افتتاح کار ساخت تونل‌های سد بخش‌آباد با حضور مقامات دولت امارت اسلامی در اوج تنش‌های مربوط به حقابه هیرمند، نشان از اصرار طالبان به بستن شاهرگ‌های حیاتی منطقه سیستان و نیز تالاب بین‌المللی هامون بوده و لزوم هوشیاری و اقتدار طرف ایرانی را بیش از پیش آشکار می‌کند.
امید است که مسئولان محترم علاوه بر توجه به حقابه هیرمند و تمرکز بر آن، حقابه تالاب هامون از فراه‌رود را نیز از طریق مجامع بین‌المللی از جمله برنامه محیط زیست سازمان ملل(UNEP) دنبال کرده و پیگیری کنند چرا که افتتاح و آبگیری سد بخش‌آباد را باید آخرین میخ بر تابوت تالاب بین‌امللی هامون دانست. هر چند که مذاکره با طالبان در شرایط فعلی کمی سخت‌تر به‌نظر می‌رسد.
دکتر جواد میردار هریجانی؛ رئیس پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون
انتهای پیام/
ثبت دیدگاه