افغانستان؛ در بیم و امید

علنی به نقل از ایسنا/اصفهان یک استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه اصفهان گفت: آینده افغانستان بستگی به عملکرد طالبان دارد به این معنا که این گروه چه رویه‌ای را قصد دارد در افغانستان پیش بگیرد؟
علی امیدی در گفت و گو با علنی به نقل از ایسنا درباره تسلط طالبان بر افغانستان و آینده این کشور، اظهار کرد: برای وقوع پدیده‌های اجتماعی و سیاسی نمی‌توان تک بعدی به مسائل نگاه کرد و باید عوامل مختلف را مورد توجه قرار داد. درباره علل چیرگی طالبان بر دولت افغانستان باید عوامل مختلف داخلی و بین‌المللی را مد نظر قرار دهیم. معتقدم مهمترین علت پیشروری سریع طالبان در افغانستان به عوامل داخلی آنها بر می‌گردد.
وی افزود: عوامل روانشناسی شاید بیشتر به این سوال پاسخ دهد تا عوامل میدانی و علمی. مردم افغانستان از چند دهه جنگ و برادر کشی خسته شده‌اند و انگیزه ای برای ادامه جنگ و خونریزی ندارند. از طرف دیگر ارتش افغانستان به شکل منسجم و خود بنیاد تکامل پیدا نکرد و در ۲۰ سال گذشته یک وابستگی ساختاری به حمایت نظامی ناتو و آمریکا داشت.
این کارشناس مسائل بین الملل، تصریح کرد: بدنه ارتش نیز از مردم تشکیل شده است و طبیعی است که ارتش افغانستان هم ضمن اینکه کارایی لازم را نداشت از ادامه جنگ و درگیری خسته شده بود و روحیه و رغبت لازم را برای مقابله موثر با طالبان نداشت.
طالبان دارای یک ایدئولوژی آخرالزمانی است
امیدی گفت: در کنار این عوامل بحث روحیه و ایدئولوژی هم مهم است. گروه طالبان دارای یک ایدئولوژی آخرالزمانی و بنیادگرا است که مرگ و زندگی را در هر دو صورت برای خود پیروزی می‌دانند. این ایدئولوژی بنیادگرا به آنان قدرت روحی بسیاری می‌دهد که در صحنه جنگ از هیچ چیزی ترس نداشته باشند. استراتژی طالبان عملیات‌های رعد آسا و ایجاد رعب و وحشت است تا از این طریق بتوانند میدان جنگ را از آن خود کنند.
وی ادامه داد: این فاکتورهای مثبت در طالبان یک نوع ترس و وازدگی را در طرف مقابل که نیروهای امنیتی افغانستان باشند ایجاد می‌کند که به همین دلایل طالبان توانستند ظرف کمتر از دو هفته بر کل افغانستان سلطه پیدا کنند.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه اصفهان، افزود: در کنار این عوامل کشمکش سیاسی در داخل حاکمیت افغانستان که در ۸ سال گذشته به خوبی عیان شده بود سبب شد که مردم سیستم حاکمیتی خود را مشروع قلمداد نکنند و به آن اعتماد لازم را نداشته باشند. از این جهت مردم حالت خنثی پیدا کردند و در برابر پیشروی سریع طالبان مقاومت نکردند.
امیدی گفت: یک ارتش ملی زمانی کارایی لازم را دارد که ملتی هم وجود داشته باشد و فرایند دولت-ملت تثبیت شود. افغانستان از این مرحله فاصله دارد و هنوز وفاداری قبیله‌ای در این کشور ملاک است. بخشی از بدنه ارتش نیز که دارای این خصیصه بودند رغبتی برای مقابله با طالبان نداشتند و چندان به وفاداری ملی خود پایبند نماندند.
وی افزود: یکی از شایعاتی که خیلی صدا کرد خروج اشرف غنی با چند خودروی حامل پول بود که ممکن است این موضوع واقعیت نداشته باشد، اما تصور مردم از هیات حاکمه خود به همین شکل است که حاکمان از منابع معدود این کشور به نفع خود استفاده می‌کنند. بنابراین انگیزه‌ای در داخل افغانستان برای مقابله با پیشروی طالبان وجود نداشت.
آمریکا تصور نمی‌کرد دولت افغانستان تسلیم شود
این استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه اصفهان در پاسخ به این سوال که بهانه آمریکا برای حمله به افغانستان مبارزه با تروریسم بود و هم اکنون با آمدن طالبان آیا وضعیت ۲۰ سال قبل تکرار نمی شود؟ اظهار کرد: برآوردهای آمریکا از تحولات داخلی افغانستان اشتباه بود. جو بایدن تصور نمی‌کرد که دولت افغانستان به این راحتی در برابر طالبان تسلیم شود. آمریکا هر سال یک تریلیون دلار در افغانستان خرج می‌کرد و بیش از این قصد هزینه در این کشور را نداشت.
امیدی افزود: افکار عمومی آمریکا نیز خواهان ادامه این وضعیت نبود و اگر آمریکا می‌دانست که به این سرعت افغانستان به دست طالبان می‌افتد هرگز به این شکل نیروهای خود را از این کشور خارج نمی‌کرد. دولت افغانستان نیز مایل به سازش با طالبان و آشتی ملی نبود و یکی از اهداف “بایدن” از خروج نیروهای خود از افغانستان این بود که دولت این کشور را وادار به دادن امتیاز به طالبان کند و تصور نمی کرد ارتش ۳۰۰ هزار نفری افغانستان با وجود داشتن سلاح‌های مدرن به این سرعت مضمحل شود.
وی ادامه داد: آمریکا ۱۰۰ میلیارد دلار برای بازسازی ارتش افغانستان هزینه کرده بود و در نتیجه آمریکایی‌ها برآورد خوش بینانه تری نسبت به دولت افغانستان داشتند. آمریکایی‌ها می‌دانستند که طالبان برخی از ولسوالی‌های(ولسوالی یک واژه پشتو است که از ولس یعنی مردم و پسوند والی (فرماندار) تشکیل شده‌است) این کشور را تسخیر می‌کند و انتظار داشت که این تسخیر اهرم فشاری بر روی دولت افغانستان برای دادن امتیاز به طالبان باشد تا سرانجام دولت آشتی ملی شکل بگیرد.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه اصفهان درباره خروج اشرف غنی- رئیس جمهور افغانستان از این کشور، گفت: معتقدم این خروج هم به دلیل ترس از جان بوده و هم به دلیل جلوگیری از خون ریزی بیشتر. غنی برآورد کرده بود که هدف اصلی طالبان خودِ اوست که سرانجام از کشور هم خارج شد.
طالبان کنونی با طالبان گذشته متفاوت است
امیدی درباره آینده افغانستان، خاطرنشان کرد: آینده این کشور بستگی به عملکرد طالبان دارد، به این معنا که این گروه قصد دارد چه رویه‌ای را در افغانستان پیش بگیرد؟ اگر خط مشی اواخر دهه ۹۰ میلادی را در پیش بگیرد شاهد یک دوره پر آشوب برای افغانستان و کشورهای همسایه آن خواهیم بود و طالبان منزوی می‌شود. اما با توجه به شواهد موجود طالبان فعلی با طالبان دهه ۹۰ میلادی متفاوت است. در داخل مقاومت‌های فرهنگی شکل خواهد گرفت و از سال ۲۰۰۱ میلادی به بعد افغانستان همواره درگیر جنگ داخلی بوده است و امروز طالبان بخشی از قدرت افغانستان است.
وی خاطرنشان کرد: هر دولتی در افغانستان مستقر شود قدرت اصلی آن در دست طالبان است و این گروه دیگر دلیلی برای جنگیدن ندارند. از یک جهت این تحولات شاید مثبت باشد مگر اینکه گروه‌های شرور تروریستی خارج از طالبان در این کشور شکل بگیرد. در حال حاضر دلیلی برای ادامه جنگ داخلی وجود ندارد. تحولات آینده افغانستان بستگی به این دارد که دوره گذار چگونه مدیریت شود. اگر این دوره گذار درست مدیریت شود و دولت افغانستان متشکل از گروه‌های مختلف باشد آینده خوبی را برای این کشور متصور خواهیم بود، اما اگر طالبان بخواهند سخت گیری‌های ۲۵ سال قبل را تکرار کنند آتش جنگ فروکش نخواهد کرد.
این کارشناس مسائل بین الملل گفت: معتقدم طالبان تغییرات زیادی کرده است و سعی خواهند کرد مانند گذشته عمل نکنند، اما سخت گیری‌های فرهنگی آنان ادامه خواهد یافت. سیاست دولت ایران در برابر تحولات افغانستان صبر و بردباری بوده که رویکردی هوشمندانه است، چرا که اتخاذ سیاست صبورانه و مدبرانه همیشه جواب داده است.
انتهای پیام