غیبت و حلالیت طلبیدن

غیبت و حلالیت طلبیدن

اگر گوینده یا شنونده غیبت باشیم، باید از غیبت شونده حلالیت بطلبيم؟

قبل از اینکه حکم این مسئله را بدانیم، خوب است که مروری بر تعریف غیبت و… داشته باشیم.

• تعریف غیبت:

غیبت در لغت به معنای پنهان و نهفته است. غیبت در اصطلاح یعنی اینکه شخص، در غیاب فردی، از او چیزی را بیان نماید که خودش راضی نباشد و اگر بشنود موجب تالم و ناراحتی او گردد. آن عیب ممکن است:

عیب در ظاهر باشد. مثل کری، کوری، بلندی، کوتاهی و..
خواه در نسب فرد باشد. مثل پسر فلان فاسق یا ظالم و مانند اینها
یا غیبت ممکن است در صفات و رفتار فرد باشد. مثلا بگوییم ای متکبر، ریاکار، بخیل و…
یا در چیزی که متعلق به او باشد مانند خانه، ماشین، خانواده و…

نبی مکرم اسلام(ص) در حدیث قدسی می فرماید:

” آیا می دانید که غیبت چه چیزی است؟

حاضران گفتند: خدا و رسول او داناتر است.

حضرت فرمود: آن است که یاد کنی برادر خود را به چیزی که او را ناخوشنود کند.

حاضران پرسیدند: اگر آن صفت با او باشد باز بد است؟

فرمود: اگر باشد غیبت است والا بهتان است.

• حکم غیبت:

  غیبت به حکم قرآن و روایات عقل و اجماع حرام است و در حرمت آن اختلافی نیست.
  حرمت غیبت چنان شدید است که قرآن کریم تعبیر به خوردن گوشت برادر مرده می کند.  ” یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا… وَ لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً أَ یُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ…” ای کسانی که ایمان آورده اید و بعضی از شما غیبت برخی دیگر را نکند آیا دوست دارید گوشت برادر مرده تان را بخورید پس دوری کنید از غیبت ..”

پیامبر اسلام درباره زشتی عمل غیبت می فرماید:” الْغِیبَهُ أَشَدُّ مِنَ الزِّنَا” غیبت از زنا هم بدتر است و علت آن این است که، زناکار اگر توبه کند خدا گناه او را می بخشد ولی در غیبت، خدا توبه او را قبول نمی کند تا اینکه غایب ببخشد. در واقع در غیبت حق الناس و تضییع حق و آبروی شخص دیگر در میان است.

عقل هم غیبت را نادرست می داند. عقل سالم و پاک به خوبی در می یابد که پشت سر دیگری حرف زدن و عیب ها و ایراداتش را بیان کردن اصلا کار درستی نیست.

حکم شنونده غیبت
غیبت از گناهانی است که هر دو طرف هم غیبت کننده و هم شنونده غیبت مرتکب فعل حرام می شوند.

در هنگام غیبت اگر غیبت شونده مانع از غیبت نشود و به گوش دادن ادامه دهد و بلکه اظهار تعجب و یا خوشحالی کند، در گناه غیبت سهیم می شود.

بلکه اگر فرد در هنگام غیبت انکار و مخالفت کند و یا مجلس را ترک کند، در این صورت گناهی متوجه او نمی شود.

پیامبر(ص) فرمودند:” هر که مؤمنى را در نزد او ذلیل کنند و او بتواند یارى او را بکند و نکند خدا در روز قیامت او را ذلیل مى‌سازد”

– آثار و عواقب غیبت:

برای هر گناهی بازخوردی است غیبت هم با توجه به این که گناه بزرگی است عواقب و پیامدهای اجتماعی و معنوی بسیاری در دنیا و آخرت متوجه افراد دارد.

– عواقب اجتماعی غیبت:

از بین رفتن حس اعتماد در جامعه و بین افراد
ایجاد کینه ورزی و دشمنی
غیبت سبب اشاعه فحشا در جامعه و گسترش فساد می شود.
جسور شدن گناهکاران، زمانی که به وسیله غیبت گناه ها بازگو شود فرد گناهکار دیگر ابایی از پنهان کردن گناهش ندارد و آن را علنی انجام می دهد.
امنیت روانی و آبروی افراد به خطر می افتد.
از همه مهمتر، غیبت و پیامدهای اجتماعی ناگوار آن با روح جامعه اخلاقی و توحیدی در تعارض است.

-عواقب معنوی غیبت:

غیبت علاوه بر عواقب اجتماعی که دارد، در دنیا و آخرت پیامدهای منفی زیادی از جهت معنوی دارد.

غیبت باطل کننده روزه و وضو است.

پیامبر(ص) می فرمایند:” کسی که غیبت مسلمانی را کند روزه و وضو اش باطل می شود و در روز قیامت بویی بدتر از بوی مردار از آن ها شنیده می شود که اهل موقف اذیت می شوند…”
بر طبق روایت، خداوند اعمال نیک غیبت کننده را به اعمال غیبت شونده ملحق می کند و گناه او را به نامه اعمال غیبت کننده اضافه می کند.
غیبت کننده اگر توبه غیبتش هم مورد قبول واقع شود باز هم آخرین نفری است که وارد بهشت می شود.

عذاب های دردناک جهنم که در آیات قرآن و روایات متعددی بیان شده است.” انَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَنْ تَشِیعَ الْفاحِشَهُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ » کسانی که دوست دارند امر قبیح و ناشایست در حق کسانی که ایمان اورده اند فاش شود برای آنان عذاب دردناک است.».

امام حسین(ع) می فرماید:” إِیَّاکُمْ وَ الْغِیبَهَ فَإِنَّهَا إِدَامُ کِلَابِ النَّارِ” از غیبت پرهیز کنید همانا غذای سگ های اهل جهنم است”

حکم غیبت و حلالیت طلبیدن:

سوال :اگر گوینده یا شنونده غیبت باشیم، باید از غیبت شونده حلالیت بطلبيم؟

 آيات عظام: امام، تبريزي، صافي، فاضل و سیستانی: لازم نيست.

 تبصره: آية الله سيستاني: اگر غیبت دارای توهین باشد بنابر احتیاط، لازم است حلالیت بگیرد با دو شرط 1. حلالیت جبران هتک حرمت و توهین را کند 2. حلالیت طلبیدن مفسده نداشته باشد.

 آيات عظام: خامنه‌اي، مكارم، نوري، بهجت و وحید:‌
اگر امكان ندارد (مثلا آدرس غیبت شونده را ندارد یا وفات کرده) یا مفسده دارد (باعث ايجاد اختلاف، ناراحتي و تيرگي روابط، مي‌شود یا غیبت شونده نامحرم باشد) لازم نيست ولی در صورتیکه امكان دارد و مفسده ندارد بايد از غيبت شونده حلاليّت بطلبد.

 تبصره:
آية الله وحيد: بنا براحتياط واجب حلالیت بگیرد.

 آیت الله مکارم: گوینده باید حلالیت بگیرد ولی شنونده مستحب است حلالیت بگیرد.

📚 امام، استفتائات ج2 ص620 س16 و21 و ج3 ص588 س58 و59؛ خامنه‌اي، رساله آموزشي ج2 درس 19؛ صافي، رساله م2826؛ تبريزي، رساله م2824 و استفتائات ج1 س1004 و 1006؛ فاضل،‌ استفتائات ج1 س982؛ نوري، استفتائات ج2 س530؛ بهجت، جامع المسائل ج2 ص471 و استفتائات ج4 س6475 و 6478؛ سيستاني، رساله ج1 م 2271؛ وحيد، رساله م 2078؛ مكارم، احكام ويژه م11 و انوار الفقاهه، كتاب تجارت ص292 و جامع المسائل، طلب حلالیت شنونده غیبت.