شب قدر از نظر علامه طباطبایى
مهم‌ترین مناسبت ماه مبارك رمضان، شب قدر است كه هماره مورد توجه مؤمنین بوده و خواهد بود. آنچه در پیش روى دارید بحثى پیرامون شب قدر بر اساس نظرات مرحوم علامه طباطبایى رحمه الله در تفسیر شریف المیزان است كه در دو سوره «قدر» و «دخان» مطرح گردیده است.
شب قدر یعنى چه؟
مراد از قدر، تقدیر و اندازه‌گیرى است و شب قدر، شب اندازه‌گیرى است و خداوند متعال در این شب، حوادث یك سال را تقدیر مى‌كند و زندگى، مرگ، رزق، سعادت و شقاوت انسان‌ها و امورى از این قبیل را در این شب مقدر مى‌گرداند.
شب قدر كدام شب است؟
در قرآن كریم آیه‌اى كه به صراحت بیان كند شب قدر چه شبى است دیده نمى‌شود. ولى از جمع‌بندى چند آیه از قرآن كریم مى‌توان فهمید كه شب قدر یكى از شب‌هاى ماه مبارك رمضان است. قرآن كریم از یك سو مى‌فرماید: «انا انزلناه فى لیلة مباركة». این آیه، گویاى این مطلب است كه قرآن یكپارچه در یك شب مبارك نازل شده است و از سوى دیگر مى‌فرماید: «شهر رمضان الذى انزل فیه القرآن. و گویاى این است كه تمام قرآن در ماه رمضان نازل شده است. و در سوره قدر مى‌فرماید: «انا انزلناه فى لیلة القدر». از مجموع این آیات استفاده مى‌شود كه قرآن كریم در یك شب مبارك در ماه رمضان كه همان شب قدر است نازل شده است. پس شب قدر در ماه رمضان است. اما اینكه كدام یك از شب‌هاى ماه رمضان شب قدر است، در قرآن كریم چیزى بر آن دلالت ندارد. و تنها از راه اخبار مى‌توان آن شب را معین كرد.
در بعضى از روایات منقول از ائمه اطهار علیهم‌السلام، شب قدر مردد بین نوزدهم و بیست و یكم و بیست و سوم ماه رمضان است و در برخى دیگر از آنها، مردد بین شب بیست و یكم و بیست و سوم و در روایات دیگرى متعین در شب بیست و سوم است. و عدم تعین یك شب به جهت تعظیم امر شب قدر بوده تا بندگان خدا با گناهان خود به آن اهانت نكنند.
پس از دیدگاه روایات ائمه اهل‌بیت علیهم السلام، شب قدر از شب‌هاى ماه رمضان و یكى از سه شب نوزدهم و بیست و یكم و بیست و سوم است. اما روایات منقول از طرق اهل سنت به طور عجیبى با هم اختلاف داشته و قابل جمع نیستند ولى معروف بین اهل سنت این است كه شب بیست و هفتم ماه رمضان، شب قدر است و در آن شب، قرآن نازل شده است.
تكرار شب قدر در هر سال
شب قدر منحصر در شب نزول قرآن و سالى كه قرآن در آن نازل شد نیست بلكه با تكرار سال‌ها، آن شب نیز تكرار مى‌شود. یعنى در هر ماه رمضان، شب قدرى است كه در آن شب، امور سال آینده تقدیر مى‌شود. دلیل بر این امر این است كه:
اولا: نزول قرآن بطور یكپارچه در یكى از شب هاى قدر چهارده قرن گذشته ممكن است ولى تعیین حوادث تمامى قرون گذشته و آینده در آن شب بى‌معنى است.
ثانیا: كلمه «یفرق» در آیه شریفه «فیها یفرق كل امر حكیم». در سوره دخان به خاطر مضارع بودنش، استمرار را مى‌رساند و نیز كلمه «تنزل» در كریمه «تنزل الملئكه والروح فیها باذن ربهم من كل امر» به دلیل مضارع بودنش دلالت بر استمرار دارد.
ثالثا: از ظاهر جمله «شهر رمضان الذى انزل فیه القرآن چنین برمى‌آید كه مادامى كه ماه رمضان تكرار مى‌شود، آن شب نیز تكرار مى‌شود. پس شب قدر منحصر در یك شب نیست بلكه در هر سال در ماه رمضان تكرار مى‌شود.
در این خصوص در تفسیر برهان از شیخ طوسى از ابوذر روایت شده كه گفت: به رسول خدا صلی الله علیه و آله عرض كردم یا رسول الله آیا شب قدر، شبى است كه در عهد انبیاء بوده و امر به آنان نازل مى‌شده و چون از دنیا مى‌رفتند نزول امر در آن شب تعطیل مى‌شده است؟ فرمود: «نه بلكه شب قدر تا قیامت هست»
عظمت شب قدر
در سوره قدر مى‌خوانیم: «انا انزلناه فى لیلة القدر وما ادریك ما لیلة القدر لیلة القدر خیر من الف شهر». خداوند متعال براى بیان عظمت شب قدر با این كه ممكن بود بفرماید: «و ما ادریك ما هى هى خیر من الف شهر» یعنى با این كه مى‌توانست در آیه دوم و سوم به جاى كلمه «لیلة القدر» ضمیر بیاورد، خود كلمه را آورد تا بر عظمت این شب دلالت كند. و با آیه «لیلة القدر خیر من الف شهر» عظمت این شب را بیان كرد، به این كه این شب از هزار ماه بهتر است. منظور از بهتر بودن این شب از هزار ماه، بهتر بودن از حیث فضیلت عبادت است. چه این كه مناسب با غرض قرآن نیز چنین است. چون همه عنایت قرآن در این است كه مردم را به خدا نزدیك و به وسیله عبادت زنده كند. و احیاء یا عبادت آن شب از عبادت هزار ماه بهتر است.
از امام صادق علیه‌السلام سؤال شد چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ با اینكه در آن هزار ماه در هر دوازده ماهش یك شب قدر است.
حضرت فرمود: «عبادت در شب قدر بهتر است از عبادت در هزار ماهى كه در آن شب قدر نباشد.»
ثبت دیدگاه