برنامه‌هایی برای حجاب

برنامه‌هایی برای حجاب

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
اَلْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ صَلّیَ اللهُ عَلَى خَیرِ خَلْقِهِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِین‏

*بیان احکام
خانم­‌ها در نگاه نامحرم، تمام بدن را باید بپوشانند غیر از دو موضع که واجب نیست پوشانده شود البته در صورتی که آرایشی یا زیوری نداشته باشد. آن دو موضعی که واجب نیست، یکی گردی صورت است به مقداری که در وضو لازم است شسته شود، یکی هم دست­‌ها از نوک انگشتان تا مچ. این مقدار هم البته اگر آرایش و زینتی داشته باشد حتماً باید پوشانده شود.
به دست داشتن انگشتر هم اگر ساده باشد، چشمگیر نباشد، به نظر حضرت آقا، پوشاندنش واجب نیست اما اگر ساده نیست و چشمگیر است باید پوشانده شود.
اصل حجاب درباره‌ی آقایان، پوشاندن عورتین است اما اگر در جایی قرار می­‌گیرند که در معرض نگاه شهوت‌آلود دیگران یا به‌گونه­‌ای است که طرف انگشت‌نما می­‌شود، باید به مقدار لازم و متعارف، بدن را بپوشاند.

*داستان
ایجاد انگیزه
ﺭﻭﺯﻯ ﺩﺭ ﻫﻮﺍﻯ ﮔﺮﻡ ﻣﺪﻳﻨﻪ، ﺯﻧﻰ ﺟﻮﺍﻥ ﻭ ﺯﻳﺒﺎ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻰ ﻛﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮﻝ، ﺭﻭﺳﺮﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﮔﺮﺩﻥ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪ ﻭ ﺩﻭﺭ ﮔﺮﺩﻥ ﻭ ﺑﻨﺎ ﮔﻮﺷﺶ ﭘﻴﺪﺍ ﺑﻮﺩ، ﺍﺯ ﻛﻮﭼﻪ ﻋﺒﻮﺭ ﻣﻰ‌ﻛﺮﺩ.
ﻣﺮﺩﻯ ﺍﺯ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪﺍ(ﺹ) ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻰ ﺁﻣﺪ. ﺁﻥ ﻣﻨﻈﺮﻩ ﺯﻳﺒﺎ ﺳﺨﺖ ﻧﻈﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺟﻠﺐ ﻛﺮﺩ ﻭ ﭼﻨﺎﻥ ﻏﺮﻕ ﺗﻤﺎﺷﺎﻯ ﺁﻥ ﺯﻳﺒﺎ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺧﻮﺩﺵ ﻭ ﺍﻃﺮﺍﻓﻴﺎﻧﺶ ﻏﺎﻓﻞ ﮔﺸﺖ ﻭ ﺟﻠﻮ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﻧﮕﺎﻩ ﻧﻤﻰ‌ﻛﺮﺩ.
ﺁﻥ ﺯﻥ، ﻭﺍﺭﺩ ﻛﻮﭼﻪ‌ﺍﻯ ﺷﺪ ﻭ ﺟﻮﺍﻥ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺧﻮﺩ، ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻣﻰ‌‌ﻛﺮﺩ. ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﻣﻰ‌ﺭﻓﺖ، ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ ﺍﺳﺘﺨﻮﺍﻥ ﻳﺎ ﺷﻴﺸﻪ‌ﺍﻯ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺗﺶ ﺍﺻﺎﺑﺖ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺻﻮﺭﺗﺶ ﺭﺍ ﻣﺠﺮﻭﺡ ﺳﺎﺧﺖ، ﻭﻗﺘﻰ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺁﻣﺪ ﻛﻪ ﺧﻮﻥ ﺍﺯ ﺳﺮ ﻭ ﺻﻮﺭﺗﺶ ﺟﺎﺭﻯ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ.
ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺎﻝ ﺑﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﻛﺮﻡ ﺭﻓﺖ ﻭ ﻣﺎﺟﺮﺍ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻋﺮﺽ ﺭﺳﺎﻧﺪ. ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺁﻳﻪ ﻣﺒﺎﺭﻛﻪ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪ:
«قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ۚ ذَٰلِكَ أَزْكَىٰ لَهُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ. وَ قُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا ۖ وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ ۖ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَىٰ عَوْرَاتِ النِّسَاءِ ۖ وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ ۚ وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»
به مؤمنان بگو چشم‌های خود را (از نگاه به نامحرمان) فروگیرند، و عفاف خود را حفظ کنند؛ این برای آنان پاکیزه‌تر است؛ خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است!
و زنان مؤمن را بگو تا چشم‌ها (از نگاه ناروا) بپوشند و فروج و اندامشان را (از عمل زشت) محفوظ دارند و زینت و آرایش خود جز آنچه قهرا ظاهر می‌شود (بر بیگانه) آشکار نسازند، و باید سینه و بر و دوش خود را به مقنعه بپوشانند و زینت و جمال خود را آشکار نسازند جز برای شوهران خود یا پدران یا پدران شوهر یا پسران خود یا پسران شوهر یا برادران خود یا پسران برادران و پسران خواهران خود یا زنان خود (یعنی زنان مسلمه) یا کنیزان ملکی خویش یا مردان اتباع خانواده که رغبت به زنان ندارند یا اطفالی که هنوز بر عورت و محارم زنان آگاه نیستند (و از غیر این اشخاص مذکور احتجاب و احتراز کنند) و آن طور پای به زمین نزنند که خلخال و زیور پنهان پاهایشان معلوم شود. و ای اهل ایمان، همه به درگاه خدا توبه کنید، باشد که رستگار شوید.(۱)

🔷بیان موضوع
«حجاب» یکی از دستورات دین اسلام است که با نزول «آیه حجاب» واجب گردیده و مراد از آن، این است که زن در معاشرت خود با مردان، بدن خود را بپوشاند و به جلوه‌گری و خودنمائی نپردازد. حکم شارع مقدس در خصوص حجاب علاوه بر بعد فردی، یک حکم اجتماعی است و آلوده‌سازی و مفسده‌انگیزی بی‌حجابی در جامعه و خانواده انکارناپذیر است.
وجوب حجاب بانوان در برابر مردان غیرمحرم، مورد توافق فقهای همه مذاهب اسلامی است.

➖ خداوند از طریق «غریزه»، «بیان کرامت زن»، «بیان حکم شرعی پوشش در نماز»، «حکم شرعی پوشش در مقابل نامحرم»، «بیان فلسفه حجاب»، «دستور غیرت به مردان» زنان را رعایت پوشش توصیه فرموده است.

👈 پس می‌توان گفت خداوند، چند برنامه برای رعایت حجاب در نظر گرفته است که در این مبحث، این برنامه‌ها را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

🟢غریزه
«فَلَمَّا ذَاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُمَا سَوْآتُهُمَا وَ طَفِقَا يَخْصِفَانِ عَلَيْهِمَا مِنْ وَرَقِ الْجَنَّةِ ۖ وَ نَادَاهُمَا رَبُّهُمَا أَلَمْ أَنْهَكُمَا عَنْ تِلْكُمَا الشَّجَرَةِ وَ أَقُلْ لَكُمَا إِنَّ الشَّيْطَانَ لَكُمَا عَدُوٌّ مُبِينٌ»(۲)
و هنگامی که از آن درخت چشیدند، اندامشان [= عورتشان‌] بر آنها آشکار شد؛ و شروع کردند به قرار دادن برگ‌های (درختان) بهشتی بر خود، تا آن را بپوشانند. و پروردگارشان آنها را ندا داد که: «آیا شما را از آن درخت نهی نکردم؟! و نگفتم که شیطان برای شما دشمن آشکاری است؟!»
➖این آیه از یک برنامه الهی در آفرینش انسان حکایت دارد و آن عبارت است از اینکه خداوند در غریزه انسان، نوعی شرم قرار داده تا اندام‌های خود را بپوشانند.
➖علامه مجلسی در تعریفی راجع به حیاء می­‌فرماید: «اَلحَیاءُ مَلَکَةٌ لِلنَّفسِ تُوجِبُ إِنقِباضُها عَنِ القَبیحِ وَ إِنزِجارُها عَن خِلافِ الآدابِ خَوْفاً مِنَ الَّلْومِ» حیا، ملکه‌ای در روح انسان است که باعث می‌شود انسان از هر آنچه مخالف آداب است خویشتن‌داری کند.

🟢بیان کرامت زن
طبق تحقیقات علمی، یکی از عوامل رو آوردن برخی زنان و دختران به تبرّج و خودنمایی، عدم رضایت از جنسیت خود و به عبارت دیگر، تلقی کم‌ارزشی زن نسبت به مرد می‌باشد.
از این رو خداوند در قرآن كریم، به منظور بیان کرامت زنان، مردان و زنان مسلمان را در كسب فضائل و دریافت غفران و پاداش عظیم، مساوى معرفى می‌‏فرماید؛
➖«إِنَّ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِماتِ وَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْقانِتِینَ وَ الْقانِتاتِ وَ الصَّادِقِینَ وَ الصَّادِقاتِ وَ الصَّابِرِینَ وَ الصَّابِراتِ وَ الْخاشِعِینَ وَ الْخاشِعاتِ وَ الْمُتَصَدِّقِینَ وَ الْمُتَصَدِّقاتِ وَ الصَّائِمِینَ وَ الصَّائِماتِ وَ الْحافِظِینَ فُرُوجَهُمْ وَ الْحافِظاتِ وَ الذَّاكِرِینَ اللَّهَ كَثِیراً وَ الذَّاكِراتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِیماً»
به یقین مردان مسلمان و زنان مسلمان، مردان با ایمان و زنان با ایمان، مردان مطیع فرمان خدا و زنان مطیع فرمان خدا، مردان راستگو و زنان راستگو، مردان صابر و زنان صابر، مردان با خشوع و زنان با خشوع، مردان انفاق‌كننده و زنان انفاق‌كننده، مردان روزه‏‌دار و زنان روزه‏‌دار، مردان پاكدامن و زنان پاكدامن و مردانى كه بسیار به یاد خدا هستند و زنانى كه بسیار یاد خدا می‌كنند، خداوند براى همه آنان، مغفرت و پاداش عظیمى فراهم ساخته است.‌»(۳)

➖يوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنينَ وَ الْمُؤْمِناتِ يَسْعى‏ نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْديهِمْ وَ بِأَيْمانِهِمْ بُشْراكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدينَ فيهَا؛ «آن روز، مردان و زنان مؤمن را مي‌بيني كه نورشان پيشاپيش و به جانب راستشان روان است. (به آنان مي‌گويند:) امروز شما را مژده باد به باغ‌هايي كه از زير (درختان) آنها، نهرها روان است».(۴) يعني در پيمودن راه سعادت و كمال، ‌بين زن و مرد هيچ تفاوتي نيست.
➖زن می‌تواند به مقام و منزلتی برسد كه غضب و رضایت او، غضب و رضای الهی را در پی داشته باشد، چنان كه در حدیثی درباره حضرت فاطمه (ع) آمده است: «انَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ لَیَغضِبُ لِغَضِبِ فاطِمَه وَ یَرضی لِرِضاها» همانا خداوند از غضب فاطمه، غضبناك و از خشنودی او خشنود می‌شود.(۵)
➖ پیامبر، زن را در کنار نماز به عنوان یک وجود دوست‌داشتنی مطرح فرموده است؛ «حُبِّبَ اِلَىّ مِنْ دُنْیاكُمْ ثَلاثٌ: الطِّیبُ وَالنِّساءُ وَ قُرَّةُ عَینِى فِى الصَّلاةِ» از دنیاى شما، سه چیز محبوب من است: عطر، زن و نور چشم من در نماز است.‌» (۶)
➖ پیامبر می‌فرماید: «ما اَكْرَمَ النِّساءَ اِلَّا كَرِیمٌ وَ لا اَهانَهُنَّ اِلَّا لَئِیمٌ» زنان را جز كریمان گرامى نمی‌‏دارند و جز فرومایگان، خوار نمی‌‏دارند».(۷)

🟢بیان حکم شرعی پوشش
خداوند در مقام بیان پوششى كه زیبنده زن و برازنده مقام اوست، می‌فرماید: «یأَیهَا النَّبِىُّ قُل لِاَّزْوَجِكَ وَ بَنَاتِكَ وَ نِسَآءِ الْمُؤْمِنِینَ یدْنِینَ عَلَیهِنَّ مِن جَلَبِیبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى‏ أَن یعْرَفْنَ فَلَا یؤْذَینَ» «اى پیامبر! به زنان و دختران خود و به زنان مؤمنان بگو كه پوشش‌هاى خود را بر خویش فروتر گیرند، این كار براى اینكه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند، [به احتیاط] نزدیك‏تر است.‌» (۸)
علامه طباطبایى‏ در معناى «جلباب» می‌فرماید: «جلابیب» جمع جلباب است و آن جامه‌‏ای است كه یا سرتاسرى است و همه بدن را می‌پوشاند، و یا نوعى روسرى مخصوص است كه صورت و سر و همچنین زیر گلو و سینه‏‌هاى زن را در انظار مردم می‌پوشاند.‌»

سپس می‌‏افزایند: «پوشاندن همه بدن زن به شناخته‌‏شدن به اینكه شخص، اهل عفت و حجاب و صلاح است، نزدیك‏تر است. در نتیجه وقتى به این عنوان شناخته شدند، دیگر اذیت نمی‌شوند؛ یعنى اهل فسق و فجور، متعرض آنها نمی‌‏شوند.‌»
➖در كتاب مقدس مسیحیان نیز چنین آمده است: «زنان باید در طرز لباس پوشیدن خود با وقار باشند؛ باید از نظر اخلاق خوب و نیكوكارى، مورد توجه مردم قرار گیرند، نه براى آرایش مو یا داشتن جواهرات و لباس‌هاى پرزرق و برق.‌» (۹)

🟢بیان فلسفه عفاف و حجاب
چنانچه در بیان آیات قرآن اشاره کردیم، یکی دیگر از برنامه‌های خداوند در قبال حجاب، اقناع منطقی افراد با بیان فلسفه و حکمت پوشش است. که در احادیث نیز این هدف دنبال شده است؛
➖محمّد بن سنان می‌‏‏گوید: حضرت امام رضا‌ (ع) در جواب سؤالات من، نامه‌‏ای برایم ارسال داشتند كه در فرازی از آن فرموده بودند: «حُرِّمَ النَّظَرُ إِلَی شُعُورِ النِّسَاءِ الْمَحْجُوبَاتِ بِالْأزْوَاجِ وَ غَیرِهِنَّ مِنَ النِّسَاءِ لِمَا فِیهِ مِنْ تَهْییجِ الرِّجَالِ وَ مَا یدْعُوا التَّهْییجُ اِلَی الْفَسَادِ وَ‌ الدُّخُولِ فِیمَا لَا یحِلُّ وَ لَا یحْمِلُ [یجْمُلُ] وَ كَذَلِكَ مَا أشْبَهَ الشُّعُورَ إِلَّا الَّذِی قَالَ اللهُ تَعَالَی وَ الْقَوَاعِدُ مِنَ‌ النِّسَاءِ اللَّاتِی لَا یرْجُونَ نِكَاحاً فَلَیسَ عَلَیهِنَّ جُنَاحٌ أنْ یضَعْنَ ثِیابَهُنَّ غَیرَ الْجِلْبَابِ وَ لَا بَأسَ بِالنَّظَرِ إِلَی شُعُورِ مِثْلِهِنَّ.»(۱۰)
«نگاه كردن به موهای زنان شوهردار و غیرشوهردار، حرام است؛ زیرا این نگاه، مرد را تهییج و تحریك می‌كند. و تهییج، شخص را به فساد و داخل شدن در حرام و اعمال ناپسندیده می‌كشاند و همچنین است حكم نگاه به غیر مو،‌ [كه نگاه مرد به آنها حلال نیست،] مگر در موردی كه حق‌تعالی [در قرآن، آن را استثنا كرده و] فرموده است: «وَ الْقَوَاعِدُ مِنَ‌ النِّسَاءِ اللَّاتِی لَا یرْجُونَ نِكَاحاً فَلَیسَ عَلَیهِنَّ جُنَاحٌ»؛ «بر زنان سالخورده كه از ولادت و عادت بازنشسته، امید ازدواج ندارند باكی نیست كه لباس‌هایشان را غیر از چادر بر زمین بگذارند و اشكالی ندارد كه به موهای مثل این زنان نگاه شود.»
➖از امام باقر و امام صادق(ع) نقل شده است که فرمودند: «مَا مِنْ أَحَدٍ إِلَّا وَ هُوَ يُصِيبُ حَظّاً مِنَ الزِّنَا فَزِنَا الْعَيْنَيْنِ النَّظَرُ؛ اعضا و جوارح بدن افراد به نوعی از زنا حظّ و بهره‌ای می‌برند، پس زنای دو چشم، نگاه (حرام) است.»(۱۱)
در جامعه‌ای که چشم‌چرانی رواج پيدا کند، بسياری از گناهان رواج پيدا می‌کند و سرانجامی جز حسرت طولانی نخواهد داشت.
➖امام صادق(ع) می‌فرمايند: «النَّظَرُ سَهْمٌ مِن سِهامِ اِبْليسَ مَسْمُومٌ وَ کَمْ مِنْ نَظْرَةِ اورثَتْ حَسْرَةً طويلةً؛ نگاه، تيری از تيرهای زهرآگين شيطان است. چه بسا يک نگاه، حسرت طولانی در پی دارد!»(۱۲)

🟢بیان ارزشمندی عفاف
با بیان ارزشمندی عفت‌پیشگی، کسب مقدمات آن یعنی رعایت پوشش مورد توجه قرار گرفته؛
ارزشمندى عفاف، همین بس كه شخص عفیف، همسنگ رزمنده شهید در راه خدا دانسته شده است؛ همان‏گونه كه حضرت على‏(ع) در این‏باره می‌فرماید: «ما الْمُجاهِدُ الشَّهِیدُ فِى سَبِیلِ اللَّهِ بِأَعْظَمَ اَجْراً مِمَّنْ قَدَرَ فَعَفَّ، تَكادَ الْعَفِیفُ اَنْ یكُونَ مَلَكاً مِنَ الْمَلائِكَةِ» پاداش جهادگر شهید در راه خدا از شخص عفیف و خویشتندارى كه توانا بر گناه است؛ ولى خویش را از آن باز می‌دارد، بیش‏تر نیست و چنان است كه گویى انسان عفیف، فرشته‌‏اى است از فرشته‏‌ها.‌»(۱۳)
👈آری چه بسا یک خودنمایی باعث به خطر افتادن عفت افراد گردد که این مطلب در ادبیات، در قالب تمثیل اینگونه بیان شده است؛
*شعر
دشمن طاووس آمد پرّ او
اى بسا شَه را بكُشته فرّ او
گفت من آن آهُوَم كز ناف من
ریخت این صیاد، خون صاف من‏
اى من آن روباه صحرا كز كمین‏
سر بریدندش براى پوستین‏
اى من آن پیلى كه زخم پیلبان‏
ریخت خونم از براى استخوان