ابوالحسن کسایی مَروَزی؛ شاعر اولین سوگنامه عاشورایی زبان فارسی+صوت
ابوالحسن کسایی مرزوی ابتدا در مدح سلاطین زمان خود شعر می‌سرود ولی بعدها پشیمان شد و تنها در مدح اهل بیت(ع) شعر سرود. بسیاری از محققان، علت تخلص او به کسایی را برگرفته از مذهب شیعی او و برداشتی از حدیث کساء می‌دانند.
خبرگزاری فارس ـ حوزه مسجد و هیأت ـ امیرحسین کسائی: در دومین روز ماه جمادی‌الثانی سال ۳۹۱ قمری، شاعر بلندآوازه ایرانی، ابوالحسن مجدالدین کسایی مَروَزی درگذشت. او به نخستین مرثیه‌سرای عاشورا به زبان فارسی مشهور است.
سوگنامه حزن‌انگیز کسایی مروزی برای عاشورا
از گذشته تا به امروز اشعار مختلفی توسط شاعران فارسی زبان در مورد واقعه عاشورا سروده شده که «مجدالدین ابوالحسن کسایی مروزی» یکی از این شاعران است. کسایی مروزی از نخستین شاعران شیعه مذهب قرن چهارم و معاصر عهد سامانی است که در مورد کربلا و قیام امام‌حسین(ع) به زبان فارسی سوگ‌نامه‌ای حزن‌انگیز سروده است. محققان حوزه ادبیات معتقدند که مقام کسایی مروزی در ادبیات به اندازه رودکی، بلخی و دقیقی طوسی بالا و ارزشمند است.
دست از مدح سلاطین زمان کشید
کسایی ابتدا در مدح سلاطین زمان خود شعر می‌سرود ولی بعدها پشیمان شد و به مدح حضرت مصطفی(ص) و اهل بیت(ع) پرداخت و اشعار باقی‌مانده‌اش را می‌توان به عنوان نماد عشق و ارادت به خاندان رسالت معرفی کرد. لغت فرس، کتاب‌النقض، مجمع‌الفرس، لباب‌الالباب، فرهنگ جهانگیری و فرهنگ رشیدی از جمله منابع اشعار کسایی مروزی است که نشان می‌دهد از میان ۲۹۲ بیت باقی مانده از کسایی حدود ۸۰ بیت با موضوعات دینی سروده شده است.
لافتی الّا علی بر خوان و تفسیرش بدان
کسایی مروزی از شیعیان و معتقدان به اهل بیت(ع) بود. او حضرت علی(ع) را با تصریح به آیه «مودت قربی» و آیه «مباهله» و سوره «هل اتی» می‌ستاید و آن حضرت را «رکن مسلمانی»، «ولی بی‌مانند» و «سرّ ذوالجلال» می‌داند و همچنین ایشان را «امیرالمؤمنین»، «امام المتقین»، «امام امت» و «برگزیده امت» توصیف می‌کند و با صراحت می‌گوید که پیامبر(ص) او را ثنا کرد و ستود و همه کارها را به او سپرد. وی در قصیده ای با اشاره به حدیث لافتی که حدیث مشهور نبوی(ص) است، می‌گوید: لافتی الّا علی بر خوان و تفسیرش بدان/ یا که گفت و یا که داند گفت جز روح الامین
شرحی از زندگی ابوالحسین کسایی مروزی
تخلصی برگرفته از حدیث کساء
بسیاری از محققان، علت تخلص او به کسایی را برگرفته از مذهب شیعی او و برداشتی از حدیث کسا می‌دانند. او همچنین نخستین سوگ نامه عاشورا را سرود به همین دلیل کسایی را از پیش‌آهنگان شعر شیعی و متعهدانه ادب پارسی می‌دانند. نمونه‌ای از شعر کسایی مروزی در وصف عاشورا:
کهسار چون زمرّد نقطه زده ز بُسَّد
کز نعت او مُشَعبد حیران شده ست و شیدا
آبِ کبود بوده چون آینه زدوده
صندل شده ست سوده کرده به می مُطرّا
رنگ نبید و هامون پیروزه گشت و گلگون
نخل و خدنگ و زیتون چون قبّه‌های خضرا
دشت است یا سِتبرق باغ است یا خُوَرنق
یک با دگر مطابق چون شعر سعد و اسما
ابر آمد از بیابان چون طیلسان رُهبان
برق از میانش تابان چون بُسّدین چلیپا
اولین شعر عاشورایی ایران
سوگنامه کربلای کسایی را نخستین شعر عاشورایی فارسی می‌دانند. این شعر طبق ساختار کلی قصیده با تغزل وتوصیف بهار و زیبایی طبیعت آغاز شده، اما به یک سوگ‌سروده ختم می‌شود که در ادامه آن را با هم می‌خوانیم؛ ابیاتی که البته شاید خوانش به دلیل اختصاص به قرون گذشته سخت باشد، اما هرچه هست، کسایی اولین شاعر عاشورایی ماست و شعرش شکل‌دهنده یک مسیر برای سرودن از خون حسین(ع) است!
باد صبا درآمد فردوس گشت صحرا
آراست بوستان را نیسان به فرش دیبا
آمد نسیمم سنبل، با مشک و با قرنفل
آورد نامه گل باد صبا به صهبا
دست از جهان بشویم عز و شرف نجویم
مدح و غزل نگویم، مقتل کنم تقاضا
میراث مصطفی را فرزند مرتضی را
مقتول کربلا را تازه کنم تولا
آن نازش محمد پیغمبر مؤبد
آن سید ممجد شمع و چراغ دنیا
آن میر سر بریده در خاک خوابنیده
از آب ناچشیده گشته اسیر غوغا
تنها و دل‌شکسته بر خویشتن گرسته
از خان‌و‌مان گسسته و ز اهل‌بیت آبا
از شهر خویش رانده وز ملک برفشانده
مولی ذلیل مانده بر تخت ملک مولی
مجروح خیره گشته ایام تیره گشته
بدخواه چیره گشته بی‌رحم و بی‌محابا
بی‌شرم شمر کافر، ملعون سنان ابتر
لشکر زده برو بر، چون حاجیان بطحا
آن کور بسته مطرد بی‌طوع گشته مرتد
بر عترت محمد چون ترک غز و یغما
صفین و بدر و خندق، حجت گرفته با حق
خیل یزید احمق یک یک به خونش کوشا
پاکیزه آل‌یاسین گمراه و زار و مسکین
و ان کینه‌های پیشین آن روز گشته پیدا
آن پنج ماهه کودک، باری چه کرد ویحک
کز پای تا به تارک مجروح شد مفاجا
بیچاره شهربانو مصقول کرده زانو
بیجاده گشته لؤلؤ بر درد ناشکیبا
مؤمن چنین تمنّی هرگز کند؟ نگو، نی!
چونین نکرد مانی، نه هیچ گبر و ترسا
آن بی‌وفا و غافل، غرّه شده به باطل
ابلیس‌وار و جاهل، کرده به کفر مبدا
رفت و گذاشت گیهان، دید آن بزرگ برهان
وین رازهای پنهان پیدا کنند فردا
تخم جهان بی‌بر این است و زین فزون‌تر
کهتر عدوی مهتر نادان عدوی دانا
بر مقتل ای کسایی برهان همی نمایی
گر هم بر این بپایی بی‌خار گشت خرما
مؤمن درم پذیرد تا شمع دین بمیرد
ترسا به زر بگیرد، سمّ خر مسیحا
تا زنده‌ای چنین کن دل‌های ما حزین کن
پیوسته آفرین کن بر اهل‌بیت زهرا
ویژگی شعر کسایی
شعر کَسایی، شعری سرشار از ویژگی‌های ادبی، دینی و اخلاقی به شمار می‌رود در حقیقت می‌توان موضوع اشعار کسایی را به سه دسته مدح، وصف طبیعت و نصیحت و اندرز تقسیم کرد. ترویج مذهب تشیع، ظلم ستیزی، مداحی و مرثیه‌سرایی اهل بیت(ع)، رنج نامه‌های شاعر و پند و اندرزهای حکیمانه، نگرشی متعالی به جهان هستی و زبان شیوا و شیرین از مهم‌ترین ویژگی‌های شعر اوست. همچنین وی از استادان مسلّم شعر عصر خویش بود و در ابداع مضامین، بیان معانی، توصیفات و ایراد تشبیهات، مهارت و قدرت بسیار داشت. زبان ساده و شیرینش، راه را به تکلّف بسته و بیانی مطبوع و دلنشین ارائه داده است. او علاوه بر توصیفات و مدایح، مواعظ و حکمت را هم در شعر فارسی به کمال رساند و مقدمات ظهور شاعرانی چون ناصرخسرو را فراهم ساخت. به نظر می‌رسد که کسایی از زبان شعرش برای دفاع از اهل‌بیت(ع) و پاسخ به دشمنان این خاندان استفاده می‌کرده و قسمتی از اشعارش را در راه تبلیغ سیاسی و فکری به کار می‌برده است.
آنچه از اشعار کسایی به یادگار مانده است
کامل‌ترین و دقیق‌ترین دیوانی را که تا کنون در اختیار علاقمندان قرار گرفته است، محمد امین ریاحی با عنوان کسایی مروزی «زندگی، اندیشه و اشعار او» گردآورده و تصحیح کرده و به بررسی زندگی و اندیشه او پرداخته است.
«اشعار حکیم کسایی مروزی و تحقیقی در زندگانی و آثار او« تألیف مهدی درخشان از دیگر آثار در خصوص زندگی و اشعار کسایی است. مولف در این اثر بر بررسی زندگانی و اشعار پراکنده باقی‌مانده از کسایی می‌پردازد. نویسنده، کمبود متنی مدون و منقح درباره کسایی مروزی، برای تدریس در دانشگاه‌ها را سبب نگارش این اثر دانسته است. این کتاب، شامل مقدمه‌ای در شرح حال کسایی و اشعار او و پس از آن قطعات متفرقه، قصیده‌ای در فضیلت امیرالمؤمنین علی(ع)، ابیات پراکنده کسایی به‌تفکیک منابع آنها و ۲ قصیده ناصرخسرو منسوب به کسایی می‌شود.
پایان پیام/
ثبت دیدگاه